Μέγας Βασίλειος, το λιοντάρι του Χριστού

Ποτέ να μη χορταίνεις επικαλούμενος τον Ιησού!

Αγίου  Νικοδήμου του Αγιορείτη

Με άλλο τρόπο δεν μπορεί ο άνθρωπος να φυλάξει την πρώτη και μεγάλη εντολή, δηλαδή το «να αγαπήσεις Κύριον τον Θεό σου με όλη την καρδιά σου και με όλη τη ψυχή σου και με όλη τη δύναμή σου και με όλη τη διάνοιά σου», καθώς μας προστάξει ο Κύριος (Λουκ. 3, 27), παρά με το μέσον της νοεράς προσευχής.

Νοερά και καρδιακή προσευχή, κατά τους Αγίους Πατέρες που ονομάζονται Νηπτικοί, είναι κυρίως το να συμμαζεύει ο άνθρωπος το νου του μέσα στην καρδιά του, και χωρίς να λαλεί με το στόμα, αλλά μόνο με τον «ενδιάθετο λόγο», ο οποίος λαλείται μέσα στην καρδιά, να λέγει τη σύντομη αυτή και μονολόγιστη προσευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», κρατώντας και λίγο την αναπνοή.

Έτσι μέσα στα ίδια τα βάθη της καρδιάς του επικαλείται το πανάγιο όνομα του Κυρίου, ζητεί με επιμονή το έλεός Του προσέχοντας αποκλειστικά και μόνο στα λόγια της προσευχής και τίποτε άλλο δεν δέχεται ούτε από μέσα ούτε απ’ έξω, διατηρώντας τη διάνοιά του εντελώς ασχημάτιστη, χωρίς καμία εικόνα. Την δε αφορμή και το περιεχόμενο αυτής της εργασίας την πήραν όσοι ασχολούνται μ’ αυτήν από την ίδια τη διδασκαλία του Κυρίου, ο οποίος σε κάποιο σημείο λέγει: «Η Βασιλεία του Θεού είναι μέσα μας» (Λουκ. 17, 21), και σε κάποιο άλλο: «Υποκριτή, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πίατου, για να γίνει και το εξωτερικό καθαρό» (Ματθ. 23, 26).

Και ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Εφεσίους: «γι’ αυτό γονατίζω, μπροστά στον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και παρακαλώ να ενισχύει πλουσιοπάροχα και δυναμικά με το Πνεύμα του, τον εσωτερικό σας άνθρωπο, να κατοικήσει ο Χριστός στις καρδιές σας με την πίστη» (Εφεσ. 3, 14).

Τί σαφέστερο θα μπορούσε να υπάρχει από αυτή τη μαρτυρία; Ότι τούτο είναι απαραίτητο, το διδάσκει το Πνεύμα το Άγιο σε κάθε ευσεβή και σε μύριες όσες άλλες σελίδες της Νέας Γραφής, όπως μπορούν να διαπιστώσουν όσοι τις ερευνούν προσεκτικά.

Από αυτή την πνευματική και επιστημονική εργασία, όταν συνοδεύεται από την όσο το δυνατόν ακριβέστερη πραγματοποίηση των αρετών, από την θέρμη που δημιουργείται στη καρδιά και από την πνευματική ενέργεια που ακολουθεί την επίκληση του Παναγίου ονόματος, καταστρέφονται τα πάθη ο νους και η καρδιά σιγά-σιγά καθαρίζονται και ενώνονται μεταξύ τους, όποτε οι σωστικές εντολές κατορθώνονται ευκολότερα… Και για να ειπώ με συντομία, με αυτόν τον τρόπο μπορούμε γρηγορότερα να επανέλθουμε στην τελεία χάρη του Πνεύματος που μας δόθηκε στην αρχή, η οποία υπάρχει μέσα μας, άλλα σαν την σπίθα που κρύβεται στη στάχτη έχει καταχωθεί κι αυτή μέσα στα πάθη, και να την δούμε να λάμπει δυνατά και να φωτίζει το νου μας και στη συνέχεια να τελειωθούμε και να θεοθούμε με τον κατάλληλο τρόπο.

Εάν δε κάποτε μερικοί ξέφυγαν λίγο, τί το θαυμαστό; Αυτό το έπαθαν τις περισσότερες φορές από οίηση, όπως λέγει ο Σιναΐτης Γρηγόριος. Εγώ νομίζω ότι το κύριο αίτιο της παρεκτροπής τους είναι το ότι δεν ακολούθησαν με ακρίβεια τη διδασκαλία των Πατέρων για την εργασία αύτη· δεν ευθύνεται η ίδια η εργασία, για όνομα του Θεού.

Επειδή αυτή είναι αγία και με αυτήν παρακαλούμε να απαλλαγούμε από όλη την πλάνη· επειδή και η εντολή του Θεού η οποία οδηγεί στη ζωή, όπως λέει ο Παύλος, «βρέθηκε να κοστίσει σε μερικούς τον θάνατο, αυτό όμως δεν έγινε εξαιτίας της εντολής. Και πώς να γίνει, αφού αυτή είναι αγία και δίκαιη και αληθινή;» (Ρωμ. 7, 10-12). Αλλά έγινε εξαιτίας της μοχθηρίας εκείνων που την έπραξαν κάτω από την κυριαρχία της αμαρτίας. Τί λοιπόν να κάνουμε; Να καταδικάσουμε τη θεία εντολή για την αμαρτία μερικών; Και να παραμελήσουμε μία τέτοια σωτηριώδη εργασία εξαιτίας της παρεκκλίσεως μερικών; Με κανένα τρόπο. Ούτε εκείνη, ούτε αυτή. Αλλά μάλλον έχοντας θάρρος σ’ Εκείνον που είπε «Εγώ είμαι ο δρόμος, η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14, 6) με πολλή ταπεινοφροσύνη και πενθική διάθεση ας επιχειρήσουμε το έργο. Γιατί όταν κάποιος είναι απαλλαγμένος από την οίηση και την ανθρωπαρέσκεια, ακόμη κι αν ολόκληρη η στρατιά των δαιμόνων συγκρουστεί μαζί του, ούτε να τον πλησιάσει δεν θα μπορέσει, σύμφωνα με τη διδασκαλία των Πατέρων.

Ο Ιησούς ας είναι το γλυκό μελέτημα της καρδίας σου· ο Ιησούς ας είναι το εντρύφημα της γλώσσας σου· ο Ιησούς ας είναι η αναπνοή σου· και ποτέ να μη χορταίνεις επικαλούμενος τον Ιησού. Διότι από αυτή τη συνεχή και γλυκύτατη μνήμη του Ιησού θα φυτευτούν, θα αυξηθούν και θα γίνουν μεγάλα δένδρα στη καρδιά σου οι τρεις μεγάλες εκείνες και θεολογικές αρετές: η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη. Η ψυχή η οποία αγαπά τον Ιησού, επειδή ο Ιησούς είναι στους ουρανούς και δεν είναι ορατός, ώστε να τον βλέπει και να τον απολαμβάνει, με άλλο τρόπο δεν μπορεί να παρηγορεί την αγάπη της προς Αυτόν παρεκτός με την συνεχή ενθύμηση του αγίου Του ονόματος, με το να βοά πάντοτε με αγάπη και δάκρυα και πόνο καρδιάς: Ιησού μου, Ιησού μου αγαπημένε.

Ερωτικόν προς τον Ιησούν

Ένα θαυμάσιο ποίημα του Αγίου Γέροντα Ιωσήφ Ησυχαστού

 

Καλή Χρονια κ ευλογημένη!

τρελο-γιάννης 

Άγιος Σωφρόνιος _«Ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος. Μετανοεί, γίνεται άγιος, δέχεται ολόκληρο τον κόσμο και έτσι λαμβάνει χώρα μια μικρή δημιουργία.»

 

Εδώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα από τα πιο δύσκολα ερωτήματα της πνευματικής ζωής, που αποτελεί εμπόδιο για τη μεγάλη πλειοψηφία των σοφών αυτού του κόσμου. ... 

Η πίστη είναι δύσκολη για κάποιον που έχει συνηθίσει να ζει σύμφωνα με τη λογική του. Αλλά πρέπει να έχουμε επίγνωση, αφού εξετάσαμε τον εαυτό μας με προσοχή, ότι η ανθρώπινη διάνοια είναι εξαιρετικά περιορισμένη και ανίκανη από μόνη της να διεισδύσει στα μυστήρια του Θεού. Αυτό που έρχεται πρώτο είναι η πίστη, η οποία είναι ασύγκριτα πιο λεπτή, πιο τέλεια και πιο απεριόριστη από τη διάνοια. Μόνο αργότερα, με πνευματική εμπειρία, ο άνθρωπος φτάνει στο στάδιο όπου αρχίζει να καταλαβαίνει την αλήθεια και με το μυαλό του. Είναι αδύνατο να το εξηγήσεις αυτό σε κάποιον αρκεί να μην γνωρίζει την πνευματική ζωή από εμπειρία. Έτσι και ο θεϊκός Γρηγόριος του Σινά λέει ότι την αλήθεια την γνωρίζει το πνεύμα. Υπάρχει ένα αίσθημα που δίνει χάρη, και η κατανόηση του και η έκφρασή του με λόγια είναι συνέπεια αυτού του συναισθήματος που δίνει χάρη.

 — Απόσπασμα από: Αγωνίζοντας για γνώση του Θεού (Αλληλογραφία με τον David Balfour) • Επιστολή 6 (σ. 96-97) • Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος (Σαχάρωφ)

Χιόνισε στο Άγιον Όρος!

 

Ό πα­πα Χρυ­σό­στο­μος ὁ Γρη­γο­ριά­της

 

Ό πα­πα–Χρυ­σό­στο­μος ὁ Γρη­γο­ριά­της πε­ί­σθη­κε νά χει­ρο­το­νη­θῆ πα­πᾶς καί νά μπῆ καί στήν Σύναξη ἐ­πει­δή εἶ­χε ἀ­νάγ­κη ἡ Μο­νή. Λει­τουρ­γοῦ­σε πάν­τα μέ πολ­λή εὐ­λά­βεια καί κα­τά­νυ­ξη. Ὅ­ταν ἔ­πα­ψε νά ὑ­πάρ­χη ἀ­νάγ­κη, πα­ραι­τή­θη­κε καί ἀ­πό τήν Σύναξη καί ἀ­πό τήν ἱ­ε­ρω­σύ­νη. Ἦ­ταν δέ τό­ση ἡ εὐ­λά­βειά του, πού ἀ­πό τό­τε πού πα­ρά­τη­σε τήν ἱ­ε­ρω­σύ­νη δέν ξα­ναμ­πῆ­κε στό ἱ­ε­ρό.

Ἦ­ταν με­γά­λος βια­στής. Κάθε ἡ­μέ­ρα ση­κω­νό­ταν πο­λύ νω­ρίς τή νύ­χτα, γιά νά κά­νη τά πνευ­μα­τι­κά του, με­τά­νοι­ες καί κομ­πο­σχο­ί­νια. Ἔ­πει­τα κα­τέ­βαι­νε ἀ­πό τήν ἀρχή στήν ἀ­κο­λου­θί­α. Με­τά τήν ἀ­κο­λου­θία­ ἄρ­χι­ζε τήν δου­λειά. Ἐρ­γα­ζό­ταν πο­λύ, μά­λι­στα καί ἐ­κτός δι­α­κο­νή­μα­τος, γιά νά κα­τα­πο­νῆ τό σῶ­μα του.

Ἀ­να­κα­ί­νι­ζε Κα­θί­σμα­τα τῆς Μο­νῆς κου­βα­λών­τας στο­ύς ὤ­μους του βα­ρειά φορ­τί­α, ξύ­λα καί πέ­τρες. Ὁ Γέροντας τόν ἀ­πο­κα­λοῦ­σε ”πολιστή τῆς ἐ­ρή­μου­”. Ἀ­να­κα­ί­νι­σε καί τό κά­θι­σμα τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων κου­βα­λών­τας στόν ὦ­μο κα­στα­νί­σια ξύ­λα ἀ­πό ἀ­πό­στα­ση με­γά­λη καί ἀ­νη­φο­ρι­κή.

Κάποια νύ­χτα, ἐ­νῶ κοι­μό­ταν στο­ύς Ἁ­γί­ους Ἀ­πο­στό­λους, ἄ­κου­σε τά­λαν­το νά χτυ­πᾶ γύ­ρω ἀ­πό τό κα­λύ­βι του. Ξύπνησε καί νό­μι­ζε ὅ­τι εἶ­ναι στό Μο­να­στή­ρι καί ἀρ­χί­ζει ἡ ἀ­κο­λου­θί­α. Ὅ­ταν κα­τά­λα­βε ποῦ εἶ­ναι, κα­τά­λα­βε ὅ­τι ἦ­ταν δαι­μο­νι­κός πει­ρα­σμός καί ἄρ­χι­σε τά κομ­πο­σχο­ί­νια του.

Κάποτε εἶ­δε σέ ὄ­νει­ρο ὅ­τι μαρ­τυ­ροῦ­σε γιά τόν Χρι­στό καί τοῦ ἔ­κο­βαν τό κε­φά­λι. Ὅ­ταν ξύ­πνη­σε, λυ­πή­θη­κε πού ἦ­ταν ὄ­νει­ρο καί ὄ­χι πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Ὁ κα­λός Θε­ός ὅ­μως ἐ­ξε­πλή­ρω­σε τήν ἐ­πι­θυ­μί­α του καί ἀρ­ρώ­στη­σε μέ καρ­κί­νο στό κε­φά­λι, ἕ­να χρό­νο με­τά τό ὄ­νει­ρό του. Εἶ­χε φρι­κτο­ύς πό­νους πού το­ύς ὑ­πέ­με­νε μέ γεν­ναι­ό­τη­τα, χω­ρίς νά βγά­ζη τόν πα­ρα­μι­κρό ἀ­να­στε­ναγμό. Ὅ­ταν πή­γαι­νες νά τόν χαι­ρε­τή­σης, σοῦ ἔ­πια­νε τό χέ­ρι καί τό ἔ­σφιγ­γε τό­σο ἀ­πό τόν πό­νο πού ἔ­νι­ω­θε πού νό­μι­ζες ὅ­τι θά σοῦ τό σπά­σει. Μέ αὐ­το­ύς το­ύς μαρ­τυ­ρι­κο­ύς πό­νους ἐ­κοι­μή­θη ὁ γεν­ναῖ­ος ἀ­θλη­τής τοῦ Χρι­στοῦ πα­πα–Χρυ­σό­στο­μος σέ ἡ­λι­κί­α 59 ἐ­τῶν τό ἔ­τος 1992.

Ο Δρόμος προς το Φως

 Απαγγέλει ο ποιητής Πάμπος Κουζάλης Κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, λίγο πριν αλλάξει ο χρόνος φορεσιά, κοντοστέκονται για λίγο οι λεπτοδείχτες. Πολύ λίγο, όσο για να πάρουμε μια βαθιά ανάσα και να στρέψουμε τα μάτια της ψυχής σ’ εκείνους που μας λείπουν, σ’ εκείνους που λείπουν από τη μοιρασιά της χαράς. Να προλάβουμε να μετρήσουμε τι πήραμε, τι δώσαμε, τι μας απομένει και ποιοι έχουν ανάγκη ό,τι μας περισσεύει. Να θυμηθούμε ποιοι είμαστε, πώς φτάσαμε ως εδώ, ποιους αγαπούμε κι αν τους το έχουμε πει. Σε ποιους χρωστάμε ευγνωμοσύνη, πόσες συγγνώμες οφείλουμε και πόσα «ευχαριστώ». Να μη λησμονήσουμε πως πάνω απ’ τ’ αγριεμένα σύννεφα μάς περιμένει πάντα ένας ήλιος ή μια αστροφεγγιά. Και να το λέμε δυνατά αυτό για να το ακούνε κι όσοι περπατάνε με τα μάτια κλειστά και προσπερνούν τα φωτεινά χαμόγελα της κάθε μέρας. Για να το ακούνε όσοι έχουν συνηθίσει να βλέπουν τον κόσμο μέσα από το στόχαστρο των όπλων τους. Όσοι έχουν μάθει να λύνουν τις διαφορές τους με το πάτημα της σκανδάλης. Όσοι είναι μαθημένοι πια στο κροτάλισμα των πολυβόλων. Όσοι αναγκάζουν έναν πατέρα, έναν αδελφό, έναν φίλο ν’ αφήσει τους δικούς του ανθρώπους και τη ζεστασιά του σπιτιού του, ν’ αφήσει αναπάντητη την απορία και τον τρόμο στο βλέμμα ενός μικρού παιδιού, για να πάει να συναντήσει σφαίρες εχθρικές σε χαρακώματα και πολεμίστρες. Ας μιλήσουμε επιτέλους τη γλώσσα της μουσικής, ας λευτερώσουμε τα λόγια της καρδιάς ν’ ακουστούν τραγουδιστά κι ας χορέψουμε με ξένους και δικούς. Ας επιστρέψουμε στην αρχή για να συλλαβίσουμε την άδολη αγάπη, να μάθουμε ξανά το χάδι, να ανταμώσουμε το παιδί που εγκαταλείψαμε. Ας μοιραστούμε ό,τι μας δόθηκε, ας κόψουμε το ψωμί στα δυο, ας δώσουμε όλοι για να γίνουμε όλοι πλουσιότεροι. Την καινούργια μέρα που θα ξημερώσει ας τη δούμε με άλλα μάτια. Ας ακολουθήσει το βλέμμα μας το κελαρυστό γέλιο του ήλιου, το λίκνισμα της θάλασσας, το ψιθύρισμα του αγέρα, τους στεναγμούς των λουλουδιών, το αγκάλιασμα των δέντρων, τη ζωή! Ας μην αφήσουμε λοιπόν κανένα να περάσει μόνος τα σύνορα του χρόνου κι ας μη χάσουμε ποτέ τον δρόμο προς το φως!

Η ονοματοδοσία του Χριστού

Ιερομονάχου Γρηγορίου*

Ιησούς είναι το όνομα με το οποίο ονόμασε τον Χριστό ο αρχάγγελος Γαβριήλ την ημέρα του Ευαγγελισμού λέγοντας στην Παναγία: Ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Επίσης Άγγελος Κυρίου εμήνυσε την εκ Πνεύματος Αγίου γέννηση του Χριστού προς τον Ιωσήφ, τον μνήστορα της Παναγίας, λέγοντας: Καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν.

Το Ιησούς είναι το αγιότερο όλων των ονομάτων: τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα. Λέγει ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: Το όνομα Ιησούς «είναι μία σύνοψη όλων εκείνων που έκανε (ο Χριστός) για την σωτηρία σου, και ένας αρραβώνας όλων εκείνων που έχει σκοπό να κάμει (εάν δεν εμποδισθεί από σένα) στο μέλλον, και να σε φέρει εμπράκτως στο ολοϋστερινό τέλος σου, που είναι ο Παράδεισος».

Οι κυριότερες ονομασίες που έλαβε ο Ιησούς Χριστός και αναφέρονται στην θεία Οικονομία είναι οι εξής:

1. Μεσσία ή Χριστός

Η λέξη Μεσσίας είναι εβραϊκή και σημαίνει Αυτόν που έχει χρισθεί, τον Χριστό.

Στην Παλαιά Διαθήκη χριστοί ονομάζονταν οι βασιλείς, οι ιερείς και οι προφήτες, διότι αυτοί μόνον χρίονταν με το άγιο έλαιο του χρίσματος. Στην Καινή Διαθήκη χριστοί ονομάζονται όλοι οι βαπτισμένοι χριστιανοί, διότι μετά την βάπτισή τους, χρίσθηκαν με το άγιο Μύρο. Κατ’ εξοχήν όμως Χριστός ονομάζεται ο μόνος κατά φύσιν χριστός, που ήλθε στον κόσμο για να καταστήσει τον άνθρωπο, κατά Χάριν, χριστό.

Ο Κύριος είναι Εκείνος που έχρισεν ο Θεός Πνεύματι Αγίω, είναι ο κεχρισμένος από το Άγιο Πνεύμα. Αυτό προφήτευσε ο προφήτης Δαυίδ λέγοντας: Διὰ τοῦτο ἔχρισε ὁ Θεός, ὁ Θεός σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοῦς μετόχους σου. Δηλαδή: Ω Θεέ Ιησού, ο Θεός Πατήρ σε έχρισε με το Άγιο Πνεύμα (διότι αυτό είναι το έλαιον αγαλλιάσεως) με ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο συγκριτικά με τους άλλους χριστούς και πνευματοφόρους ανθρώπους.

Η ονομασία του Χριστού είναι ομολογία όλης της Αγίας Τριάδος, επειδή δηλώνει «και τον Θεό που έχρισε, και τον Υιό που χρίσθηκε, και το Χρίσμα, δηλαδή το Άγιον Πνεύμα».

2. Εμμανουήλ

Το όνομα αυτό είναι επίσης εβραϊκό, και σημαίνει μεθ’ ημών ο Θεός, δηλαδή ο Θεός μαζί μας. Αναφέρεται από τον προφήτη Ησαΐα οκτώ αιώνες πριν από την γέννηση του Χριστού: Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός. Ο ευαγγελιστής Ματθαίος βεβαιώνει ότι η προφητική ρήση αναφέρεται στον Χριστό. Στο ερώτημα πότε ο Χριστός ονομάσθηκε Εμμανουήλ, απαντά ο ιερός Χρυσόστομος: «Εδώ δίνει ως όνομα τα γεγονότα… Το καλέσουσι Εμμανουήλ λοιπόν σημαίνει… ότι θα ιδούν τον Θεό μεταξύ των ανθρώπων. Πάντοτε βέβαια ο Θεός βρισκόταν μεταξύ των ανθρώπων, ποτέ όμως τόσο φανερά».

3. Υιός του Θεού και Υιός του ανθρώπου

Ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού και Θεός αληθινός. Το γεγονός αυτό είναι το θεμέλιο της πίστεώς μας. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ λέγει την ημέρα του Ευαγγελισμού προς την Υπεραγία Θεοτόκο: Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἐκ σοῦ ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ.

Στην Βάπτιση και την Μεταμόρφωση του Χριστού ο Θεός Πατήρ βεβαιώνει: Οὗτος ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός. Και όταν ο Ιησούς Χριστός ρώτησε τους Μαθητάς Του: «Ποιος λέτε ότι είμαι;» ο απόστολος Πέτρος απάντησε: «Εσύ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος».

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας βεβαιώνει: Ὃς ἂν ὁμολογήσῃ ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ μένει καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Θεῷ. Από τον λόγο αυτό «συμπεραίνεται ότι όταν κάποιος ομολογεί με το στόμα και πιστεύει με την καρδιά ότι ο Ιησούς Χριστός είναι αληθινός Υιός του Θεού, η πίστη και η ομολογία αυτή του προξενεί ένα πολύ μεγάλο στέφανο και υπερφυσικό μισθό: την ενοίκηση και διαμονή του Θεού, δηλαδή το να μένει ο Θεός στην καρδιά του και αυτός αντιστρόφως να μένει στον Θεό… Γι’ αυτό και οι καλούμενοι νηπτικοί Πατέρες, ακολουθώντας τον λόγο τούτο του Θεολόγου, διδάσκουν ότι όλοι οι χριστιανοί πρέπει να μελετούν πάντοτε και να προσεύχονται αδιαλείπτως την σύντομη και μονολόγιστη Ευχή που λέγει: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με». Διότι αυτός που μελετά συνεχώς αυτή την Ευχή στην καρδιά του, αυτός ομολογεί ότι ο Ιησούς είναι Υιός του Θεού».

***

Η προσωνυμία υιός του ανθρώπου σήμαινε για τους Ιουδαίους γενικά τον άνθρωπο. Ο Κύριος χρησιμοποίησε πολλές φορές την προσωνυμία αυτή για τον εαυτό Του. Με τον τρόπο αυτό θύμιζε στους Ιουδαίους το αποκαλυπτικό όραμα του προφήτου Δανιήλ, στο οποίο αρχικά παρουσιάζονται με μορφή θηρίων οι ανθρώπινες αυτοκρατορίες που θα καταρρεύσουν, και κατόπιν εμφανίζονται ο υιός του ανθρώπου, δηλαδή ο Μεσσία, στον οποίο δίδεται η αιώνια βασιλεία του κόσμου.

Η έκφραση υιός του ανθρώπου όταν αποδίδεται στον Χριστό τονίζει την ανθρώπινη φύση Του, όπως η αντίστοιχη έκφραση υιός του Θεού τονίζει την θεία Του φύση. Ο όσιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ανακεφαλαιώνει την πίστη της Εκκλησίας: «Ὁμολογοῦμεν Αὐτὸν ἕνα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν, καὶ Υἱὸν ἀνθρώπου τὸν αὐτόν, ἕνα Χριστόν, ἕνα Κύριον… τὸν αὐτὸν ὁμοῦ Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον, Θεὸν τέλειον καὶ ἀνθρωπον τέλειον».

Ο Υιός του Θεού, κινούμενος από αγάπη, ἐκ Παρθένου ἁγίας σαρκωθείς, ἐκένωσεν ἑαυτὸν μορφήν δούλου λαβών, καὶ ἔγινε Υἱὸς ἀνθρώπου γιὰ νὰ μᾶς καταστήση κατὰ Χάριν υἱοὺς Θεοῦ. Αυτήν την θεία αγάπη, που φανερώθηκε στον κόσμο δια της Θεοτόκου, υμνεί ο πιστός: Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, διὰ σπλάγχνα οἰκτιρμῶν Υἱὸν ἀνθρώπου γεγενημένον, ἡ γεννήσασα, υἱὸν φωτὸς καὶ ἡμέρας με… Ὑπεράμωμε ποίησον, καὶ οὐρανίου Πατρὸς ἄξιον δεῖξον υἱόν.

Εκτός των ονομάτων αυτών ο Χριστός απέδωσε στον εαυτό Του διάφορες ονομασίες που αναφέρονται στην θεία Οικονομία. Πολλές φορές ο Χριστός ονόμασε τον εαυτό Του Κύριο. Σε άλλες περιπτώσεις είπε: Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου, ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς, ὁ ποιμὴν ὁ καλός, ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις, ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή, ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος, ἡ ρίζα καὶ τὸ γένος Δαυΐδ, ὁ ἀστὴρ ὁ λαμπρὸς ὁ πρωϊνός.

*[ Η Ορθόδοξη Πίστη, Λατρεία και Ζωή, Σχεδίασμα ορθοδόξου κατηχήσεως]

Έλα μαζί μου μια βόλτα στην όμορφη αρχόντισσα της Μακεδονίας .

Καποδίστριας: Ο πρώτος που έθεσε την Κύπρο εντός των ορίων της Ελλάδας – Τι αναφέρουν ιστορικές μαρτυρίες

 

«Η Ελλάδα ευλογήθηκε με τη γέννηση του Ιωάννη Καποδίστρια. Όλη του η ζωή ήταν ένα στρατήγημα. Όταν έλαβε την εντολή να κυβερνήσει επιτέλεσε την αποστολή του, υπηρετώντας με τιμή την ανώτερη αξία των Ελλήνων που είναι η προάσπιση της Ελλάδος και του ελληνισμού και μας άφησε την ευθύνη για να μην χαθεί ο ευλογημένος σπόρος που έριξε», γράφει, μεταξύ άλλων, ο Γιάννης Σμαραγδής στο σκηνοθετικό σημείωμα της ταινίας «Καποδίστριας». Η επίσημη πρεμιέρα του «Καποδίστρια», ανήμερα των Χριστουγέννων, έφερε εδώ και εβδομάδες στην επικαιρότητα την προσωπικότητα και το έργο του Κερκυραίου διπλωμάτη και πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας.

Ιδίως στην Κύπρο, αναδείχθηκαν, ξανά, και οι κυπριακές ρίζες του, βάσει της καταγωγής της μητέρας του Αδαμαντίας από τη μεσαιωνική οικογένεια Γονέμη. Οπωσδήποτε, όμως, η σημασία του Ιωάννη Καποδίστρια για την Κύπρο δεν εδράζεται, μόνο, στη γενεαλογική σύνδεση. Άλλωστε, ήδη από το 1606 η οικογένεια Γονέμη ήταν εγγεγραμμένη στο «Libro d’ Oro» της Κέρκυρας. Εδράζεται, κυρίως, στο γεγονός πως ο Καποδίστριας ήταν ο πρώτος, που έθεσε επίσημα την Κύπρο, εντός των δικαιωματικών ορίων της Ελλάδας.

Υπενθυμίζεται πως, μετά το μακελειό του Ιουλίου του 1821, εκατοντάδες Κύπριοι μετέβησαν στην Ελλάδα, πολέμησαν και θυσίασαν περιουσίες. Ορισμένοι κατέφυγαν καταρχάς στην Ευρώπη, αναζητώντας υποστήριξη για την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Όπως τονίστηκε στη γνωστή, υπογεγραμμένη από 18 Κύπριους φυγάδες, Διακήρυξη της 6ης Δεκεμβρίου 1821, η διολίσθηση της τυραννικής διοίκησης των Τούρκων σε ληστεία και, ιδίως, οι σφαγές, οι εξανδραποδισμοί και τα άλλα τραγικά και αποτρόπαια του Ιουλίου απονομιμοποίησαν πλήρως την οθωμανική διοίκηση. Η διατύπωση προβάλλει, επίσης τον αυτοπροσδιορισμό των χριστιανών της Κύπρου ως Ελλήνων και τη σύνδεση της μοίρας του νησιού με εκείνην των υπόλοιπων ελληνικών περιοχών. «Συμφώνως με τους λοιπούς αδελφούς ημών Έλληνας θέλομεν προσπαθήσει την Ελευθερίαν της ειρηνικής ημών, πάλαι μεν μακαρίας, ήδη δε τρισαθλίας Νήσου Κύπρου», επισημάνθηκε εμφαντικά.

Το ιουλιανό αιματοκύλισμα και η συμβολή των Κυπρίων στην Ελληνική Επανάσταση προσέφεραν στον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια το έρεισμα, ώστε, στα 1827-1828, να περιλάβει στα δικαιωματικά όρια της Ελλάδας και του υπό διαμόρφωση ελληνικού κράτους και την Κύπρο.

Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 1827, ευρισκόμενος ακόμη στην Ευρώπη, ο Καποδίστριας κλήθηκε εγγράφως από τον Βρετανό Υφυπουργό Άμυνας και Αποικιών Robert Wilmot-Horton, να προσδιορίσει την Ελλάδα και τα όριά της.

Απαντώντας, ο Καποδίστριας εξήγησε πως το ελληνικό έθνος συνίστατο από τους ανθρώπους, οι οποίοι μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης διατήρησαν την Ορθόδοξη πίστη και τη γλώσσα των πατέρων τους, σε όποιο μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αν κατοικούσαν. Γλώσσα και θρήσκευμα θεμελίωναν δικαιώματα συμπερίληψης στα όρια της Ελλάδας, τα οποία δεν κατόρθωσαν να παραγράψουν ούτε ο χρόνος, ούτε οι συμφορές, ούτε οι κατακτήσεις. Τα δικαιώματα αυτά ενισχύθηκαν από το αίμα, το οποίο είχε χυθεί στις σφαγές της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Κυδωνιών, των Ψαρών και του Μεσολογγίου καθώς και στις πολυάριθμες ναυμαχίες και πεζομαχίες, στις οποίες δοξάσθηκε το ελληνικό έθνος. Συνεπώς, η διεκδίκηση των περιοχών, οι οποίες διατήρησαν ελληνική τη γλώσσα και ορθόδοξο χριστιανικό το θρήσκευμα και, επιπλέον, είχαν πληρώσει βαρύ φόρο αίματος, συνιστούσε «χρέος ιερόν και απαραβίαστον».

Ακολούθως, ο Καποδίστριας προέβαλε ευφυώς και τις ευθύνες των Μεγάλων Δυνάμεων, τονίζοντας τους συλλογισμούς και τα αισθήματα που θα δημιουργούσε στους αλυτρώτους η εγκατάλειψή τους υπό τον μωαμεθανικό ζυγό.

Κατά το τελευταίο τετράμηνο του 1828 πραγματοποιήθηκε, στον Πόρο, Πρεσβευτική Διάσκεψη με αντικείμενο τον καθορισμό των συνόρων του ελληνικού κράτους. Σύμφωνα με τις οδηγίες, τα σύνορα έπρεπε να περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού που είχε πολεμήσει εναντίον της Πύλης, να καθορίζονται σαφώς και να προστατεύονται εύκολα. Στις οδηγίες προτάθηκαν τέσσερις εναλλακτικές εκδοχές (από γραμμή Παγασητικού-Αχελώου έως γραμμή Ισθμού).

Σε ρηματική δήλωσή του, ο Καποδίστριας, περιέλαβε, καταρχάς, στα δικαιωματικά σύνορα της Ελλάδας όλα τα εδάφη όπου υπήρξε έστω κάποια εμβρυακή επαναστατική ανάφλεξη. Ειδικά για τα νησιά, τόνισε πως ιστορία και μνημεία συνηγορούσαν πως και η Κύπρος, και η Ρόδος και πολλά άλλα ήταν «αποσπάσματα» της Ελλάδας. Ωστόσο, η ανάλυση της φυσιογνωμίας συγκεκριμένων περιοχών, στο ίδιο κείμενο, μαρτυρεί πως η αναφορά στην Κύπρο ήταν, ουσιαστικά, φιλολογική. Ο Καποδίστριας προέβαλε τις μέγιστες εδαφικές διεκδικήσεις, αλλά κατανοούσε πως, βάσει των γεωπολιτικών δεδομένων, έπρεπε να συμβιβαστεί με πολύ λιγότερα.

Με τις συνθήκες των ετών 1830-1832 η Κύπρος παρέμεινε υπόδουλη, όπως και πολλές άλλες περιοχές με πολλαπλή προσφορά στον Αγώνα. Το ανεξάρτητο Βασίλειο της Ελλάδας οριζόταν στα βόρεια από τη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού, περιλαμβάνοντας την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τη Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια, τις Σποράδες και τις Κυκλάδες.

Η αδυναμία άμεσης προσάρτησης ήταν κατανοητή και από τους πλείστους Κυπρίους. Έτσι, όσοι κατέφυγαν στην Ελλάδα ζητούσαν, έστω, αποζημίωση έναντι των επαναστατικών θυσιών και αποκατάσταση σε θέσεις ανάλογες της προσφοράς και των προσόντων τους.

Βεβαίως, ήταν εξαρχής κοινή η πεποίθηση πως το κράτος του 1832 αποτελούσε μόνο τον πυρήνα, ο οποίος σταδιακά θα ενσωμάτωνε όλα τα αλύτρωτα μέρη.

Κατά τους πολέμους της Ελλάδας που ακολούθησαν, για την ενσωμάτωση και προάσπιση εδαφών, οι Κύπριοι εξακολούθησαν να δίνουν ποικιλοτρόπως το παρών, ελπίζοντας και στη δική τους εθνική αποκατάσταση. Μαρτυρημένα, σε αυτό συνέβαλαν τόσο το πρότυπο του 1821 όσο και η διατύπωση, διεθνώς, των ιστορικών δικαίων των Ελλήνων Κυπρίων από τον Καποδίστρια. Άλλωστε, ακόμα και κατά τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, οι καποδιστριακές διεκδικήσεις και η σχετική επιχειρηματολογία αποτελούσαν σημεία αναφοράς σε διαφωτιστικά κείμενα και ομιλίες με ζητούμενο την Ένωση.

Η Ένωση ως όραμα συνεθλίβη, αλλά, το 1980 πια, η ιστορικότητα του κυπριακού ελληνισμού και η ενότητα του ελληνισμού ως πολιτισμικού συνόλου προβλήθηκαν και από τον Οδυσσέα Ελύτη, σε ομιλία του στην Κύπρο, όπου και τονίστηκε η επαλήθευση, στο νησί, της προσωπικής ταυτότητας ως μέλους μια κοινότητας, η οποία ως γένος «επέτυχε πάντοτε, κάτω από ποικίλες περιστάσεις, δραματικές, εξοντωτικές κάποτε».

Οπωσδήποτε, η επιτυχία αυτή πιστώνεται και στους αγώνες του Καποδίστρια για τη διεθνή προβολή των δικαιωμάτων των ελληνικών τόπων και τη δημιουργία αξιοσέβαστου, ευνομούμενου κράτους. Εξάλλου, ανεξαρτήτως αξιολόγησης της ταινίας του Σμαραγδή και της πολιτικής του Καποδίστρια ουδείς αμφισβητεί πως ο τελευταίος υπηρέτησε έντιμα «την ανώτερη αξία των Ελλήνων που είναι η προάσπιση της Ελλάδος και του ελληνισμού».

Δρ Ιστορίας Α.Π.Θ.

 φιλευλευθερος

*Το άρθρο βασίστηκε σε εισήγηση, στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας, με θέμα «1825-2025: Μία κριτική εξέταση των διαχρονικών προτάσεων ενσωμάτωσης της Κύπρου στην Ελλάδα» (Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών & Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, 18.10.2025). Βλ. τις εργασίες της ημερίδας στο κανάλι του Π.Ν.Π.: https://www.youtube.com/watch?v=c5-OcJkN3xE

Υπάρχουν στιγμές που ο Θεός δεν μας μιλά με λόγια, αλλά με σιωπή.

 

Μια σιωπή γεμάτη παρουσία, ένα βλέμμα γεμάτο αγάπη, που αγγίζει πιο βαθιά απ’ ό,τι μπορούν να φτάσουν οι λέξεις. Εκεί, όπου τα χείλη σωπαίνουν, η καρδιά αρχίζει να προσεύχεται.

Η αληθινή αγάπη δεν χρειάζεται εξηγήσεις. Φανερώνεται στο βλέμμα που συγχωρεί, στη σιωπή που αγκαλιάζει τον πόνο του άλλου, στην παρουσία που δεν εγκαταλείπει. Όπως ο Χριστός μπροστά στον ανθρώπινο πόνο πολλές φορές δεν μίλησε, αλλά στάθηκε. Και αυτή η στάση έγινε σωτηρία.

Ας μάθουμε κι εμείς να σωπαίνουμε όταν χρειάζεται όχι από αδιαφορία, αλλά από αγάπη. Να αφήνουμε την καρδιά να μιλά εκεί όπου οι λέξεις φτωχαίνουν. Γιατί μέσα στη σιωπή γεννιέται η αλήθεια, και μέσα στο βλέμμα της αγάπης κατοικεί ο ίδιος ο Θεός.

 Ιεραποστολή στην Επισκοπή Τολιάρας και Νοτίου Μαδαγασκάρης 

ΡΟΔΟΣ_Η Φανούλα του Μαρτολίνη ετών 100 απο τον Αρχάγγελο Ρόδου τραγουδά μαζί μας τα Αρχαγγελίτικα κάλαντα!

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΣΙΒΗΡΙΑ

 

κύρ Φώτης Κόντογλου

Σήμερα θα σου πώ την πιο καλή ιστορία, και μπορείς να τη γράψεις στη φημερίδα, οι μέρες πούναι. Το λοιπόν, σαν τέτοιες χρονιάρες μέρες, Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά, βρέθηκα, όχι μονάχα στη Σιβηρία, αλλά πέρασα και στο νησί που το λένε Σαχαλίνα. Γι αυτό σου λέγω πως η σημερινή ιστορία είναι σπουδαία από τις σπουδαίες. Στη Σαχαλίνα δεν μπορούσε να πάγει όποιος κι όποιος, γιατί εκεί πέρα βρισκότανε οι φυλακές που στέλνανε τους βαρυποινίτες απ’ ούλη τη Ρουσία. Το λοιπόν, σ’ αυτό το μέρος έκανα Χριστούγεννα και τα’ αγιού Βασιλείου, κι έκλαψα, γιατί πήγα και λειτουργήθηκα σε εκκλησία! Και τι εκκλησία: Ορθόδοξη σαν τις δικές μας, με παπάδες σαν τους δικούς μας, με εικονίσματα, με ψαλμωδίες σαν τις δικές μας. Το «Πάτερ ημών», το «Κύριε ελέησον», κι άλλα γράμματα, τα λέγανε ελληνικα. Που; Εκεί που θαρρεί κανένας πως βρίσκεται στον άλλον κόσμο.

Μπόρεσα και πήγα στη Σαχαλίνα, γιατί ήμουνα τότες μαζί μ’ έναν Ρούσο μηχανικό Αντρώποφ, που είχε άδεια να πάγει να κάνει εξέταση για πετρέλαια. Γιατί αυτό το καταραμένο νησί τι δεν βγάζει: Κάρβουνο, πετρέλαιο, χρυσάφι, σίδερο, ψάρια, γούνες, φώκες, φάλαινες… Μ΄ όλο που είναι πολύ μεγάλο, δεν έχει καμιά πολιτεία απάνω του, εξόν από πεντέξι μαζέματα καλύβες, το Ντουέκ, τα’ Αλεξαντρόβσκ, το Ονόρ, κι ένα-δύο άλλα. Σ’ αυτά τα μέρη βγάζανε πετροκάρβουνο. Δουλεύανε Ρούσοι, Τάταροι, Αρμένηδες, Έλληνες και Τούρκοι, ούλοι ύποπτοι, της κοπριάς τ’ άνθος. Το νησί αυτό το λέγανε καταραμένο από τις φυλακές, από τα κάτεργα, που τα λέγανε κι οι Ρούσοι Κάτοργκα. Το τι είδανε τα μάτια μου, όσον καιρό κάθισα σ’ αυτόν τον τόπο, και τι σκληρά πράγματα άκουσα να λένε για τους καταδίκους, θα σου τα πώ άλλη φορά. Υπήρχανε κάτεργα σε δυό-τρία μέρη, όλα στο ίδιο σχέδιο, τα γραφεία, η εκκλησία, η καζάρμα, δυό-τρία μικρομάγαζα, κι οι φυλακές, κάτι μπουντρούμια, που καλύτερα να πεθαίνει κανένας στην καρμανιόλα, παρά νάναι ζωντανός εκεί μέσα.

Εξόν απ’ αυτά που είπα, εκείνο τα’ απέραντο νησί ήτανε έρημο. Από τη μεγάλη στεριά της Ταταρίας το χωρίζει ένα μπουγάζι, που έχει φάρδος από 12 έως 50 μίλια. Τον χειμώνα παγώνει αυτό το μπουγάζι, και περνάνε από την Ταταρία κρυφά Τάταροι, Μογγόλοι και άλλοι. Περνάνε από τη στεριά και αγρίμια. Περνούσανε από το νησί στη στεριά και κατσάκηδες (δραπέτες), που καταφέρνανε να φύγουνε από τα κάτεργα και γυρίζανε μέσα στα χιόνια οι δυστυχισμένοι, χωρίς θροφή, χωρίς τίποτα. Οι περισσότεροι πεθαίνανε.

Εγώ με τον μηχανικό είχαμε ξεμπαρκάρει στη Σαχαλίνα μπαίνοντας ο Δεκέμβριος. Επειδή ήμουνα ορθόδοξος, με περιποιόντανε πολύ όπου πήγαινα γιατί, μ’ όλο που οι πιο πολλοί ήτανε του σκοινιού και του παλουκιού, είχανε μεγάλο σέβας για τη θρησκεία. Τα Χριστούγεννα βρέθηκα σ’ ένα χωριό που το λέγανε Μοτνάρ, απάνω στην ακροθαλασσιά που κοιτάζει στο τατάρικο μπουγάζι. Εκεί πέρα βρήκα κι ακόμα ένα Ρωμιό από τα μέρη της Μακεδονίας, που είχε δυό-τρία χρόνια σ’ αυτό το μέρος και πήγαμε μαζί και προσκυνήσαμε στην εκκλησία. Ήτανε κανωμένη με ξύλα, αλλά στο σχέδιο ήτανε απαράλλαχτη με τις δικές μας, με κουμπέ και με καμπαναριό, με τέμπλο, με μανάλια, με όλα τα καθέκαστα σαν τις δικές μας εκκλησιές. Την είχανε στολισμένη για τα Χριστούγεννα, «Ροζντεστβό Χριστόβο». Η σκεπή της ήτανε φορτωμένη από χιόνι. Τα καλύβια τα μισά χωμένα στο χιόνι. Χιόνι! Χιόνι! Χιόνι!

Τη νύχτα, εκεί που κοιμώμουνα, με ξύπνησε η καμπάνα. Νόμισα πως ονειρεύουμαι, ν’ ακούγω καμπάνα της εκκλησιάς μας, ύστερα από χρόνια που είχα ζήσει μέσα στις ερημιές, χωρίς καλά-καλά να βλέπω άνθρωπο. Σηκώθηκα κι έκανα τον σταυρό μου, ντύθηκα και τράβηξα κατά την εκκλησία. Τη βλέπω από μακριά και φεγγοβολούσε από τα πολυέλαια, κι από τις λαμπάδες, κι οι άνθρωποι περπατούσαν μέσα στο χιόνι με φανάρια στα χέρια, και πηγαίνανε κατά την εκκλησιά από τα καλύβια τους. Δάκρυσα! Τι είναι η θρησκεία για τον άνθρωπο!

Μπήκα μέσα, άναψα ένα κερί κι ανεσπάσθηκα την εικόνα του άγιου Παντελεήμονα. Ύστερα πήγα και στάθηκα σ’ ένα στασίδι. Ο παπάς ήτανε ως σαράντα χρονών με ξανθά ανάρηα γένεια, με τ’ απανωκαλύμαυκο, με το φελόνι, με το πετραχήλι, με το θυμιατό στα χέρια. Πέρασε από κοντά μου και με θύμιασε., εγώ έσκυψα, έσκυψε και εκείνος. Έλεγα πως βρισκόμουνα στ’ Άγιον Όρος. Οι περισσότεροι άνθρωποι ήτανε γονατιστοί, με το κεφάλι σκυμμένο στη γή. Διάφορες φυσιογνωμίες, λογιών-λογιών ράτσες, Ρούσοι στρατιώτες, Τάταροι, Μογγόλοι, Οροχόνοι, Γκόλντοι, Κοζάκοι. Είδα και κάτι ανθρώπους αλλοιώτικους. Ήτανε κοντόσωμοι και με μικρά ποδάρια, τριχωτοί σαν ουραγκουτάγκοι. Τα πρόσωπά τους δεν φαινόντανε από τα μαλλιά, από τα μουστάκια κι από τα γένεια. Στεκόντανε συμμαζεμένοι σαν φοβισμένοι, ήσυχοι, ταπεινοί. Μου είπανε πως τους λέγανε Άϊνος, και πως ήτανε ντόπιοι της Σαχαλίνας, οι πιο αθώοι άνθρωποι που έπλασε ο Θεός. Είναι μια φυλή με τους Γιαπωνέζους, μονάχα πως οι Άϊνος βρίσκουνται σε άγρια κατάσταση. Υστερώτερα έκανα γνωριμία με κάμποσους τέτοιους, ταξίδεψα και μαζί τους. Οι περισσότεροι είναι ψαράδες και κυνηγοί, κι εξόν από τη Σαχαλίνα, βρίσκουνται κι απάνω στα νησιά που είναι βορεινά από τη Γιαπωνία.

Σαν απόλυσε η εκκλησία και πήρα αντίδωρο, δεν ήθελα να φύγω, τόσο με τραβούσε η εκκλησιά. Καταλάβαινα σαν να βρισκόμουνα στον τόπο μου με τους δικούς μου. Επειδής ήμουνα νεοφερμένος, ήρθανε κοντά μου κάμποσοι ντόπιοι και με ρωτούσανε από τι έθνος είμαι, από πού ήρθα και για ποια δουλειά. Φχαριστηθήκανε πολύ που ήμουνα Έλληνας, «Γκρέκ όρτοντόξ», και με καλέσανε να πάγω στα σπίτια τους. Κι οι στρατιώτες ακόμα, που ήτανε άγριοι και απότομοι, κι αυτοί μου μιλούσανε γελαστοί. Κατά βάθος, όλοι ήτανε καλοί άνθρωποι.

Τους είπα πως θα φεύγαμε την άλλη μέρα για τα βορεινά της Σαχαλίνας, για τη δουλειά μας. Μούπανε, πως εκεί που θα πάγω, βρίσκεται ένας άγιος άνθρωπος, ένας καλόγερος, «μονάχα», λεγόμενος πάτερ Ιωνάς, που ζεί σ’ εκείνην την έρημο πολλά χρόνια, και πως δεν τρώγει τίποτα, και πως σ’ αυτόν πηγαίνουνε όσοι νησιώτες θέλουνε να ξομολογηθούνε, για να τους βλογήσει να μη πάθουνε κακό στη θάλασσα και στη στερηά, καθώς και όσοι κατάδικοι τύχει να δραπετέψουνε από τα κάτεργα, σ’ αυτόν καταφεύγουνε να τους προστατέψει από τους στρατιώτες, επειδής οι στρατιώτες κι οι άνθρωποι του τσάρου φοβούνται να τον αγγίξουνε, γιατί όποιος τον αγγίξει ή του αντιμιλήσει, πεθαίνει. Και πως αυτός ο ασκητής είχε ένα καράβι, και μ’ αυτό κυκλόφερνε ένα γύρω στο νησί, και γλύτωνε όσους κατσάκηδες (δραπέτες) εύρισκε να κινδυνεύουνε να πνιγούνε μέσα σ’ εκείνες τις φουρτουνιασμένες θάλασσες, επειδή φεύγανε με παλιόβαρκες.

Την άλλη μέρα φύγαμε με τον κυρ-Αντρώποφ. Περπατήσαμε δύο μερόνυχτα καβάλλα στ’ άλογα, σε κάποια μέρη πιο έρημα απ’ όσα είχα ιδωμένα. Δεν συναπάντησαμε μηδέ έναν άνθρωπο, μηδέ μια καλύβα. Τίποτα! Τέλος φτάξαμε σ’ ένα μέρος, απ’ όπου είδαμε τη βορεινή θάλασσα που τη λένε Θάλασσα του Οκχότς, κι είδαμε τον βορεινόν κάβο της Σαχαλίνας, μια μύτη από άμμο, τον κάβο-Μαρία. Εκατομμύρια πουλιά πετούσανε απάνω από την ακροθαλασσιά, και μας ξεκουφαίνανε με τις φωνές τους. Σαν φτάξαμε κοντήτερα, είδαμε απάνω στην ακρογιαλιά έναν μεγάλο σταυρό στημένον απάνω σ’ έναν βράχο, και κανωμένον από δύο δέντρα σταυρωμένα. Πήγαμε κοντά και διαβάσαμε γραμμένα στα ρούσικα «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία». Απομείναμε αμίλητοι, κοιτάζοντας αυτόν τον σταυρό που στεκότανε μέσα σε κείνη την ερημιά. Βγάλαμε τα καλπάκια μας, κάναμε τον σταυρό μας και τον ανασπασθήκαμε με ευλάβεια.

Ακόμα θυμάμαι πως απομείναμε βουβοί κάμποση ώρα από τη μεγαλοπρέπεια που είχε εκείνη η άγρια τοποθεσία. Πέρα άπλωνε η βορεινή θάλασσα αφρισμένη, νερό ατελείωτο και έρημο. Αποπίσω μας ήτανε ένα πυκνό δάσος. Μπροστά μας φαινότανε ο κάβο-Μαρία, μια μύτη άμμο. Ο άμμος άπλωνε ολόγυρα στον κάβο, γιατί όπως φαίνεται, τον σκορπούσανε και τον στοιβιάζανε οι φοβεροί αγέρηδες που ερχόντανε από τον βόρειον ωκεανό, κι ήτανε αυτός ο άμμος κύματα-κύματα, σαν τη θάλασσα, και τόσο βαθύς, που βουλιάζαμε, εμείς και τα άλογα.

Σαν περάσαμε τον άμμο κι ανηφορίσαμε λίγο, είδαμε ένα παληό σπίτι κανωμένο από δέντρα, που υα είχανε μαυρισμένα η βροχή, το χιόνι κι ο αγέρας. Στη βορεινή μπάντα είχε έναν μικρόν πύργο μ’ έναν σταυρό στην κορφή του.

Πήγαμε κοντά στην πόρτα και χτυπήσαμε. Μα κανένας δεν ακούσθηκε από μέσα. Πιάσαμε και φωνάξαμε, και τότε φανερωθήκανε δυό-τρείς Άϊνος που καθότανε πίσω από το σπίτι, στ’ απάγκειο, για να φυλαχθούνε από τον αγέρα, και μας είπανε τσάτρα-πάτρα πως ο ασκητής έλειπε με το καράβι, και πως τον περιμένανε κι αυτοί να τους βλογήσει. Μας είπανε να περάσουμε μέσα στο σπίτι και να μείνουμε ως νάρθει ο καλόγερος, γιατί φχαριστιότανε πολύ όποτε εύρισκε ξένους στο σπίτι του, που ήτανε πάντα ανοιχτό.

Για να μην τα πολυλογούμε, καθήσαμε δυό μέρες στο σπίτι. Την Τρίτη μέρα τα χαράματα, μας ξυπνήσανε οι σκύλοι που είχανε οι Άϊνος. Σαν βγήκαμε έξω, είδαμε μια σκούνα που φουντάριζε και μάζευε τα πανιά της. Σε λίγο βγήκανε με τη βάρκα τρείς νοματαίοι, κι ερχόντανε κατά το σπίτι. Μπροστά πήγαινε ένας καλόγερος ψηλός κι αδύνατος σαν σκέλεθρο. Σαν πήγαμε κοντά του, σκέπασε τη σκούφια του με το επανωκαλύμαυκο, και μας βλόγησε. Τα γένεια του ήτανε ανάρηα κι άσπρα.

Μέσα στο σπίτι είχε μια εκκλησιά πολύ μικρή. Εκεί λειτουργηθήκαμε την Πρωτοχρονιά, γιατί ο πάτερ Ιωνάς ήτανε ιερομόναχος, «ότετς Γιονάς». Τι να σου πω κυρ-Φώτη, εσύ που αγαπάς τα θρησκευτικά! Τέτοια λειτουργία δε μπορώ να την παραστήσω! Ο πάτερ Ιωνάς έψελνε, κι ολοένα έλεγε «άγιος Βασίλιε», και θαρρούσες πως λειτουργούσε ο ίδιος ο άγιος Βασίλειος. Πού; Στη Σαχαλίνα, στον κάβο-Μαρία! Όξω φυσομανούσε ο αγέρας με το χιόνι, κι ακουγότανε το βογγητό της θάλασσας. Μέσα είμαστε: εγώ, ο Αντρώποφ, ένας Μογγόλος που είχε τάλογα, κι οι τρείς Άϊνος. Τα κονίσματα, όπως μούπε ο καλόγερος, ήτανε αγιορείτικα. Ο ίδιος ο πάτερ Ιωνάς είχε κάνει στ’ Άγιον Όρος, στα Καρούλια, και μιλούσε τα ελληνικά. Είχε κι έναν γέροντα Γερόντιο απ’ τ’ Αϊβαλί, κι έλεγε πως ήτανε άγιος. Σαν γύρισε στη Ρουσία, πήγε σ’ ένα μοναστήρι κοντά στο Τόμσκ. Μα σαν έμαθε τι μεγάλη δυστυχία ήτανε στη Σαχαλίνα με τα Κάτοργκα, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του για να ανακουφίσει εκείνους τους δυστυχισμένους. Είχε 40 χρόνια στη Σαχαλίνα. Αυτός έκανε Χριστιανούς τους Άϊνος. Οι κακόμοιροι φιλούσανε τα χέρια μου και λέγανε χαρούμενοι δείχνοντας με «Ορτοντόξ! Ορτοντόξ!». Σ’ όλη τη λειτουργία έκλαιγα, εγώ που πέρασα του λιναριού τα πάθη χωρίς να δακρύσω.

Αναρτήθηκε από Περιοδικό ΕΝΔΟΝ

«Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά»

 

Τα κάλαντα που λέμε Παραμονή Πρωτοχρονιάς (31/12), και οι εκδοχές που υπάρχουν. 

Την παραμονή του νέου έτους λέγονται τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, ένα έθιμο που διατηρείται αναλλοίωτο στη διάρκεια των χρόνων.

Έτσι, 31 Δεκεμβρίου τα παιδιά με τα γνωστά τρίγωνα στο χέρι γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα κάλαντα για να μπει με το καλό ο νέος χρόνος.

Η προέλευση

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα. Πιστεύεται ότι η ιστορία τους προχωρεί πολύ βαθιά στο παρελθόν και συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα. Έχουν βρεθεί αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα.
Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του θεού Διόνυσου. Άλλοτε κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές. Σε αυτές τις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.

Τα κάλαντα είναι μίγμα θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου. Στην αρχή εξαγγέλλεται και περιγράφεται το θρησκευτικό γεγονός και μετά ακολουθούν τα εγκώμια για τα διάφορα πρόσωπα της οικογένειας ανάλογα με τα χαρίσματα τους, την ηλικία τους, το επάγγελμα τους ή την κοινωνική τους θέση.

Λίγα λόγια για το έθιμο

Τα κάλαντα είναι ελληνικό έθιμο που διατηρείται μέχρι και σήμερα με τα παιδιά να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι δύο μαζί ή και περισσότερα και να τραγουδούν τα κάλαντα συνοδεύοντας το τραγούδι τους με το τρίγωνο ή ακόμα και κάποιο μουσικό όργανο

Τα παιδιά γυρνούν από σπίτι σε σπίτι, χτυπούν την πόρτα και ρωτούν: «Να τα πούμε;». Αν η απάντηση από τον νοικοκύρη ή την νοικοκυρά είναι θετική, τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή «Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά». Κάποιος από το σπιτικό δίνει κάποιο χρηματικό ποσό στα παιδιά. Αυτό είναι κάτι που άλλαξε στη διάρκεια των χρόνων καθώς παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα ή κουραμπιέδες ή κάποιο άλλο εορταστικό γλυκό.

Κάλαντα λέγονται την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων και είναι διαφορετικά για κάθε γιορτή.

Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς
Κάλαντα, Πρωτοχρονιά, Έθιμο

 Α

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και Πνευματικός,
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.
Αγιος Βασίλης έρχεται,
άρχοντες το κατέχετε (ή “και δε μας καταδέχεται”),
από την Καισαρεία,
συ’ σαι αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί,
Ζαχαροκάντιο ζυμωτή
χαρτί, χαρτί και καλαμάρι
δες και, δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε,
την μοίρα του την έλεγε
και το, και το χαρτί ωμίλει
Αγιε μου καλέ Βασίλη.

Πανελλήνια Β’

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή, κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά, εκκλησιά με τ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και πνευματικός,
στη γη, στη γη να περπατήσει
και να μας, και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται, (άρχοντες το κατέχετε),
από, από την Καισαρεία, ζησ αρχό, ζήσ’ αρχόντισσα κυρία.
Βαστάει εικόνα και χαρτί, (με το Χριστό το Λυτρωτή),
χαρτί, χαρτί και καλαμάρι, δες και με, δες κι εμέ το παλικάρι.
Σ αυτό το σπίτι που ρθαμε, πέτρα, πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια, χίλια χρόνια να ζήσει.
Και του χρόνου!

Τα κάλαντα Πρωτοχρονιάς και οι τοπικές παραλλαγές

Σε μια εξομολόγηση δέχθηκα μια ερώτηση: "Τι είναι Χριστούγεννα; Τι νιώθεις τα Χριστούγεννα";

 

Παίρνω το θάρρος να απαντήσω όχι θεολογικά αλλά εκ καρδίας....

Αδελφέ μου ,για να καταλάβεις τί είναι Χριστούγεννα και τι νιώθεις πρέπει να μπεις στις παρακάτω θέσεις έστω εικονικά για να καταλάβεις....

*Χριστούγεννα* είναι το συναίσθημα που νιώθει μια γυναίκα όταν γεννά το παιδί της εκείνη ακριβώς την στιγμή που βλέπει το χαμόγελο του ιατρού και αντικρίζει για πρώτη φορά το παιδί της!

*Χριστούγεννα* αδερφέ μου είναι το συναίσθημα ενός αστέγου εκείνη την στιγμή που όλα κλείνουν μέσα σε μια πόλη και ο κόσμος εξαφανίζεται να τον πλησιάζει κάποιος και να του προσφέρει την παρέα του!

* Χριστούγεννα *αδελφέ μου είναι όταν βρίσκεσαι μόνος σε ένα αυτοκίνητο έξω από νοσοκομείο που έχεις τον δικό σου άνθρωπο και προσεύχεσαι δυνατά για ένα θαύμα και εκείνη την στιγμή σου χτυπούν το παράθυρο και σου λένε έγινε θαύμα όλα θα πάνε καλά!

*Χριστούγεννα *αδελφέ μου είναι το συναίσθημα που νιώθεις όταν πηγαίνεις λαβωμένος και βρώμικος στον πνευματικό σου και φεύγεις σαν να σου έχει βάλει φτερά στην πλάτη σου!

* Χριστούγεννα *είναι όταν αντικρίζει, συναντά και αγκαλιάζει ο γονέας το παιδί του μετά από χρόνια ξενιτιάς!

* Χριστούγεννα *είναι όταν νιώθεις ένα βήμα πριν την ολική κατάρευση και έρχεται κάποιος και σου χτυπά την πλάτη και σου λέει όλα θα πάνε καλά, μαζί θα το αντιμετωπίσουμε!

* Χριστούγεννα *είναι όταν είσαι πλούσιος και ξαφνικά σε μια δύσκολη στιγμή που τα λεφτά δεν μπορούν να βοηθήσουν έρχεται ο Θεός και σε ελεεί σαν το φτωχό που αγνοούσες!

* Χριστούγεννα *αδερφέ μου δεν είναι αυτά που έβλεπες ή έκανες, Χριστούγεννα είναι αυτά που ένιωθες πραγματικά!

*Χριστούγεννα *είναι η Γέννηση Του, η κοινωνία με Τον άστεγο Χριστό, το θαύμα, η κάθαρση, η συνάντηση, η αλληλοβοήθεια και η ελεημοσύνη!

Αυτά είναι τα Χριστούγεννα και αυτά πρέπει να νιώθεις! Χριστούγεννα θα πει αγάπη!

Μακαριστό  π.Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος(+ 2018).

Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα

+Γέροντας Γερμανός Σταυροβουνιώτης

 

Γιά νά ελευθερωθούμε από κάθε άλλον φόβο, πρέπει νά να έχουμε μονάχα ένα φόβο, τόν φόβο τού Θεού. Γι’ αυτόν, πού ελπίζει στόν Θεό, δέν υπάρχουν ποτέ αδιέξοδα.

Τα μυρμήγκια όταν βγάζουν φτερά χάνονται

 

Γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί σημείο συντέλειας του κόσμου

Επιμελείται και σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης «καὶ σύ, Δανιήλ, ἔμφραξον τοὺς λόγους καὶ σφράγισον τὸ βιβλίον ἕως καιροῦ συντελείας, ἕως διδαχθῶσι πολλοὶ καὶ πληθυνθῇ ἡ γνῶσις» Ι. ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 1978 ΩΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΗ ΕΚΔΟΧΗ ΕΝΟΣ ΠΟΝΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1962 Το 1978 είχε πρωτοκυκλοφορήσει ένα βιβλιαράκι του μακαριστού αρχιμανδρίτου Αρσενίου Κομπούγια (1918-2008) με τίτλο «Σημεία της συντελείας του κόσμου» (Αθήναι, εκδόσεις Ορθοδόξου Τύπου)¹. Το βιβλίο αυτό αποτελούσε εμπλουτισμένη εκδοχή ενός παλαιότερου πονήματος του συγγραφέως, το οποίο τιτλοφορείτο «Ανησυχητικά σημεία των καιρών» και είχε κυκλοφορήσει το 1962 στις εκδόσεις Ιερού Παρθενώνος “Παναγίας Γοργοϋπηκόου” (Ναύπακτος). Το πόνημα εκείνο είχε προλογίσει ο φλογερός Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης, όταν ακόμη ήταν Αρχιμανδρίτης. Στο σύντομο αλλά, όπως πάντοτε, μεστό προλογικό του σημείωμα, καυτηρίαζε το ηθικό και πνευματικό σκότος που κυριαρχούσε στον κόσμο, οφειλόμενο στο γεγονός ότι μεταξύ του ψυχικού κόσμου και του πνευματικού Ηλίου, δηλ. του Χριστού, «παρεμβάλλονται ὡς σκοτεινὰ σώματα τὰ ἀνθρώπινα πάθη, αἱ κακίαι, αἱ πλάναι, αἱ αἱρέσεις, αἱ ἀσέβειαι, αἱ ἀπιστίαι, ὅλα δηλαδὴ ἐκεῖνα τὰ κακά, τὰ ὁποῖα διὰ μιᾶς λέεως ἡ Ἁγία Γραφὴ ὀνομάζει “ἀποστασίαν”». O μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης συγχαίρει τον συγγραφέα για τα δύο σπουδαιότατα γεγονότα που αναδεικνύει ως ανησυχητικά σημεία των καιρών: την ίδρυση του εβραϊκού κράτους και την καταπληκτική πρόοδο της κοσμικής γνώσεως. Το δεύτερο σημείο είναι εκείνο που εν έτει 2025 βοά ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, ενώ νομίζει ότι συμβαίνει το ακριβώς ανάποδο, δηλ. ότι πρόκειται να εκτοξευθεί στα ουράνια της προόδου! Α. ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ Στον πρόλογό του, ο συγγραφέας απέρριπτε κατηγορηματικώς το ενδεχόμενο της περίφημης «Αναλαμπής της Ορθοδοξίας» με ηγέτη έναν Άγιο που θα ονομάζεται Ιωάννης (κατά μία ισχυρά υποστηριζόμενη εκδοχή πρόκειται για τον Άγιο Ιωάννη Δούκα Βατάτζη τον Ελεήμονα²), γράφοντας τα εξής: «Μετὰ τὴν πτῶσιν τοῦ Βυζαντίου δημιουργηθέντες παρήγοροι θρῦλοι καὶ αἱ προφητεῖαι διὰ μίαν μελλοντικὴν ἐπανάκτησιν τῶν ἀπολεσθέντων, ἰδίως τῆς Πόλεως. Αἱ προφητεῖαι αὐταί, αἱ ὁποῖαι συμφωνοῦν ἐν μέρει μὲ τὴν διδασκαλίαν τῶν ἀρχαίων χιλιαστῶν, ἦσαν γέννημα τοῦ δεινοπαθοῦντος Ἑλληνικοῦ λαοῦ. Τὰς ἔγραψαν καὶ τὰς ἐκυκλοφόρησαν ἀνώνυμοι μοναχοὶ καὶ λαϊκοί, ἴσως ὀπαδοὶ τῆς μεσοβασιλείας. Καὶ διὰ νὰ δώσουν εἰς αὐτὰς περισσότερον κῦρος, ἀπέδωσαν αὐτὰς εἰς Ἁγίους παλαιῶν ἐποχῶν, ἐνῷ καὶ ἱστορικῶς καὶ θεολογικῶς εἶναι ἀπαράδεκτοι. Καὶ δὲν εἶναι καθόλου περίεργον τὸ φαινόμενον αὐτό, ὅτι ἐγράφησαν διὰ μέσου τῶν αἰώνων χρησμοὶ καὶ προφητεῖαι ἀποδιδόμεναι εἰς Ἁγίους, ἀφοῦ ἐγράφησαν ὁλόκληρα συγγράμματα καὶ Εὐαγγέλια ἀκόμη ἀπ᾿ αὐτὴν τὴν μεταποστολικὴν ἐποχήν, ὡς εἶναι τὰ λεγόμενα ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια καὶ τόσα ἄλλα συγγράμματα, ἀποδιδόμενα εἰς Ἁγίους, τὰ ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία ἀπέρριψεν ὡς νόθα καὶ ψευδεπίγραφα». «Οὕτως αἱ προφητεῖαι αὐτοὶ συνεπικουροῦν εἰς τὰς περὶ μεσοβασιλείας ἰδέας, ἐνῷ καταλήγουν, ἐκτὸς τῆς ἐπανακτήσεως τῆς Πόλεως, μὲ θρίαμβον τῆς Ὀρθοδοξίας, μὲ ἕνα παγκόσμιον Πατριάρχην, ἔχοντα τὴν ἕδραν τοῦ εἰς τὴν Εὐρώπην, καὶ μὲ βασιλείαν Ἁγίων. Καὶ ταῦτα πάντα θὰ γίνουν μετὰ ἕνα καταστρεπτικὸν πόλεμον. Ἐν δὲ τῇ καταστρεπτικῇ τοῦ πολέμου δίνῃ, ἀποτόμως θὰ λυπηθῇ ὁ Κύριος τὸὺς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι χάνονται, καὶ θὰ ἀποστείλη Ἄγγελον, ὁ ὁποῖος δι᾿ ἰσχυρᾶς ἐξ οὐρανοῦ φωνῆς θὰ σταματὴσῃ τὸν πόλεμον (“στῆτε-στῆτε”). Συγχρόνως θὰ ὑποδεὶξῃ κάποιον ἅγιον ἄνδρα καὶ θὰ εἴπη: “Στραφῆτε εἰς τὰ δεξιὰ καὶ ἐκεῖ εὑρήσετε ἄνδρα· αὐτὸν παραλάβετε”. Καὶ αὐτὸν τὸν ἄγνωστον, ὅστις θὰ φὲρῃ τὸ ὄνομα Ἰωάννης, θὰ ἁρπάξουν βιαίως καὶ θὰ τὸν ἀνακηρύξουν βασιλέα, ἀσφαλῶς εἰς τοὺς Ἕλληνας καὶ τὴν Ἑλλάδα (Διὰ τὰς ἑκατοντάδας ὑπόλοιπα μικρὰ καὶ μεγάλα κράτη οὐδὲν λέγουν αἱ ψευδοπροφητεῖαι). Ὁ Ἰωάννης δὲ αὐτὸς θὰ φὲρῃ τὴν βασιλείαν τοῦ Χριστοῦ εἰς τὴν γῆν καὶ ἡ Ἑλλὰς μὲ τόὺς Ἕλληνας θὰ διέρχονται ἐν δικαιοσὺνῃ καὶ ἁγιασμῷ! (Τὰ ἄλλα ἔθνη, ἰδίως τὰ μὴ Χριστιανικά, τί θὰ γίνουν; θὰ ἔχωμεν ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες παγκόσμιων κυριαρχίαν, ὡς ἀνέκαθεν πιστεύουν καὶ ἐλπίζουν διὰ τὸ κράτος των μὲσῳ τοῦ... ἀκόμη ἀναμενομένου Μεσσίου των οἱ Ἑβραῖοι;). Φοβεραὶ μωρίαι, αἱ ὁποῖαι οὔτε εἰς μικρὰ παιδιὰ ἁρμόζουν». Πάντως, θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι υπήρξαν μεγάλες μορφές της Ορθοδοξίας που έζησαν μέχρι το τέλος του 20ού ή στις αρχές του 21ου αιώνα και οι οποίες προέβλεψαν ότι θα υπάρξει ένα μικρό χρονικό διάστημα Ορθόδοξης ανάπαυλας πριν από την εμφάνιση του Αντιχρίστου κατά την τελική φάση των Εσχάτων Καιρών. Σε αυτές συγκαταλέγεται, επί παραδείγματι, ο Άγιος Παΐσιος αλλά και ο γέρων Ευφραίμ της Αριζόνας (γνωστός και ως Φιλοθεΐτης). Οι προβλέψεις αυτές σχετίζονται και με την εκδοχή της εγέρσεως του Μαρμαρωμένου Βασιλέως, ο οποίος, σύμφωνα με την ορθότερη ερμηνεία, δεν είναι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αλλά ο Άγιος Ιωάννης Δούκας Βατάτζης³. Από τους ιερείς του 21ου αιώνα που ασχολήθηκαν εντατικά με την ερμηνεία των Εσχάτων Καιρών και της Αποκαλύψεως του Ιωάννου διακρίνεται ο μακαριστός π. Αθανάσιος Μυτιληναίος, ο οποίος δεν δεχόταν ούτε την ύπαρξη του Μαρμαρωμένου Βασιλέως ούτε την προοπτική της Αναλαμπής. Β. ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ Η πρώτη έκδοση του βιβλίου «Σημεία της συντελείας του κόσμου» συνοδευόταν από πρόλογο του θεολόγου Νικολάου Σωτηρόπουλου, ο οποίος σημείωνε τα εξής: «Ὑπάρχουν τὰ σημεῖα τοῦ οὐρανοῦ, ὅπως τὸ κοκκίνισμα καὶ ἡ βαρεῖα νέφωσις, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ ἄνθρωποι ἀντιλαμβάνονται, ἂν θ’ ἀκολουθὴσῃ καλοκαιρία ἢ κακοκαιρία. Ἂλλ’ ὅπως ὑπάρχουν τὰ σημεῖα τοῦ οὐρανοῦ, οὕτως ὑπάρχουν καὶ τὰ σημεῖα τῶν καιρῶν. Οἱ καιροὶ ἢ χρόνοι δηλαδὴ ἔχουν σημεῖα τὰ ὁποῖα σημαίνουν, ἤτοι δεικνύουν, ὁποῖοι εἶναι οἱ καιροὶ ἢ χρόνοι ἀπὸ πνευματικῆς πλευρᾶς, καὶ τί πρέπει ν’ ἀναμένεται ὡς συνέπεια τῆς τοιαύτης πνευματικῆς καταστάσεως. Ἄλλαι ἐποχαὶ ἔχουν κὰλὰ καὶ εὐοίωνα σημεῖα, ἄλλαι κακὰ καὶ δυσοίωνα. Ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἰησοῦ τὰ σημεῖα ἐδείκνυον, ὅτι ὁ Μεσσίας εἶχεν ἔλθει καὶ ἔδρα ἐν τῷ κόσμῳ. ᾿Αλλ᾿ οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ Σαδδουκαῖοι, τυφλωμένοι ἐκ τοῦ πάθους, δὲν ἔβλεπον, δὲν ἤθελον νὰ ἴδουν, τὰ σημεῖα τῆς παρουσίας τοῦ Μεσσίου. Καὶ οἱ σημερινοὶ καιροὶ ἢ χρόνοι ἔχουν τὰ σημεῖα των, σημεῖα μεγάλα καὶ καταπληκτικά. Οἱ Προφῆται, οἱ ᾿Ἀπόστολοι καὶ ὁ Χρiστὸς προεφήτευσαν χαρακτηριστικὰ σημεῖα τῶν ἐσχάτων καιρῶν. Προσεκτικὴ δὲ παρατήρησις καὶ ἔρευνα τῶν συμβαινόντων εἰς τοὺς καιρούς μας δεικνύει, ὅτι τοιαῦτα σημεῖα πραγματοποιοῦνται εἰς τὰς ἡμέρας μας, καὶ ἄρα εἰσήλθομεν εἰς τὴν περίοδον τῶν ἐσχάτων χρόνων. Τὰ σημεῖα ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἰησοῦ ἐδείκνυον, ὅτι ἦλθεν ὁ Χριστός, τὰ σημεῖα σήμερον δεικνύουν, ὅτι ἔρχεται ὁ Ἀντίχριστος, ἔρχεται μετὰ καλπασμοῦ. Ἀλλ’ ὅπως οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ Σαδδουκαῖοι δὲν ἀντελαμβάνοντο καὶ δὲν ἠσθάνοντο τότε τὰ σημεῖα, οὕτω καὶ σήμερον οἱ πολλοί. Ἤδη ἡ ἀποστασία βαίνει πρὸς τὸ ἀποκορύφωμά της, ἤδη ὁ ἐρχόμενος Ἀντίχριστος ρίπτει ἐπὶ τῆς ἀνθρωπότητος τὴν ἀπαισίαν σκιάν του, καὶ ἐν τούτοις οἱ κοσμικοὶ οὐδὲν ἀντιλαμβάνονται καὶ αἰσθάνονται». ΙΙ. ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 1981 Στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του ανωτέρω βιβλίου, ο αείμνηστος γέροντας εξαίρει την σημασία της προφητείας του Δανιήλ ότι εις τον καιρόν συντελείας θα πληθυνθή η γνώσις, προφητεία που, ενώ για τους παλαιότερους δεν ήταν παρά ένας γρίφος, μετά τις καταπληκτικές εφευρέσεις του 20ού αιώνος οι οποίες εγγίζουν τα όρια του θαύματος, φαίνεται να επαληθεύεται με καταπληκτική ακρίβεια. Μάλιστα, δεν θα ήταν υπερβολή να θεωρηθεί ότι κάποιες από αυτές τις εφευρέσεις τείνουν να υποκαταστήσουν το θαύμα, ενώ είναι άγνωστο ποιες τερατώδεις και σκανδαλώδεις ανακαλύψεις θα επακολουθήσουν ακόμη, αν επιτρέψει ο Κύριος να ζήσει η ανθρωπότητας μερικές δεκαετίες ακόμη! Ο πρόλογος ολοκληρωνόταν με την ακόλουθη παρατήρηση του συγγραφέως: «βλέποντας αἱ προφητείαι τοῦ Κυρίου καὶ τοῦ Δανιὴλ νὰ ἔχουν καταπληκτικὴν ὁμοιότητα μὲ τὰ σύγχρονα σημεῖα καὶ γεγονότα ὅσον οὐδέποτε ἄλλοτε, κρούομεν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου πρὸς ἀφύπνισιν καὶ μελέτην τῶν σημείων τῶν καιρῶν, πρὸς μετάνοιαν καὶ ἐπιστροφὴν εἰς τὸν Σωτῆρα Χριστὸν καὶ εἰς διαρκὴν ἑτοιμότητα διὰ τὸν προσωπικόν μας θάνατον καὶ διὰ τὴν Παρουσίαν τοῦ Κυρίου. Ὁ θάνατος ἐλλοχεύει ἐνώπιόν μας διαρκῶς [Σ.Σ.: κατὰ τοῦτο, ὁ θάνατος εἶναι γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἡ χειρότερη περίπτωση “ἀόρατου ἐχθροῦ”], μὰ καὶ ἡ Παρουσία τοῦ Κυρίου ἰδίως τώρα εἰς τοὺς καιρούς μας ὄντως ὡσὰν τὸν ἔκτακτον θάνατον εὑρίσκεται διαρκῶς ἐνώπιόν μας, διότι “ὡς παγὶς ἐπελεύσεται”. Θὰ γίνη τότε τόσον ἀποτόμως, ἡμῶν κοιμωμένων ἄλλων ἀμφισβητούντων, ἄλλων ἀδιαφορούντων καὶ ἄλλων ἀπιστούντων. Αὐτὸ θὰ εἶναι καὶ ἐν σημεῖον τοῦ ἐρχομοῦ Του, ὁ ὕπνος του μὲν καὶ ἡ ἀδιαφορία του δὲ καὶ ἀπιστία τῶν ἄλλων, “ὦσπερ αἱ ἡμέραι Νῶε”». ΙΙΙ. ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 1984 Α. «Ο ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΑΙ ΕΩΣ ΙΩΑΝΝΟΥ» Ο συγγραφέας καταρρίπτει τις προφητείες περί του ενδιάμεσου σταδίου μεταξύ Πρώτης και Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου (το αποκαλεί διάστημα «σιγῆς τοῦ κακοῦ ἢ ἁγιοποιήσεως τοῦ πλανήτου ἢ ἐπικρατήσεως παντοῦ ὡς βιώματος τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἢ μεσοβασιλείας») προβάλλοντας τα εξής επιχειρήματα: «ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἡ Ἐκκλησία οὐδέποτε ἠσχολήθη μὲ αὐτάς [ενν.: τις σχετικές προφητείες], οὔτε κἂν ἔδωσε σημασίαν, ἀφ᾽ ἑτέρου δὲ, διότι ὁ Κύριος σαφῶς εἶπεν ὅτι «ὁ Νόμος καὶ οἱ Προφῆται ἕως Ἰωάννου» (Λούκ. 16, 16). «Οἱ ἅγιοι Προφῆται προανήγγελλον μέχρι μὲν Χριστοῦ ὅσα ἀνεφέροντο εἰς Αὐτόν, ἄλλοι δὲ μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων ὅσα ἀναφέρονται εἰς τὴν Δευτέραν Παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ. Μετὰ τούτους δὲν ὑπάρχουν ἐπίσημοι τῆς Ἐκκλησίας Προφῆται. Ἔχομεν μὲν ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τῶν Ἀποστόλων ἀνθρώπους μὲ προφητικὸν χάρισμα, ἀλλὰ προέλεγον γεγονότα σύγχρονα ἢ μικρᾶς ἀποστάσεως καὶ μὴ ἀναφερὸμενα εἰς ἔθνη, λαοὺς καὶ πολέμους μὲ τὰ ἀποτελέσματα αυτῶν». Εν συνεχεία, ο συγγραφέας αναφέρεται στις ψευδοπροφητείες του αγνώστου Αγαθαγγέλου, ενός ανωνύμου του 1950, δήθεν του Μεθοδίου, ο οποίος διετέλεσε επίσκοπος Πατάρων περί το 360, δήθεν του Ταρασίου Κων/πόλεως, δήθεν του Ανδρέου του διά Χριστόν σαλού. 1. ΛΕΩΝ ΣΤ΄ Ο ΣΟΦΟΣ Ειδική μνεία κάνει ο συγγραφέας περί της προφητείας που αποδίδεται στον Λέοντα ΣΤ΄ τον Σοφό, επισημαίνοντας ότι περιλαμβάνονται μεν στην Πατορλογία του Migne, δεν δύναται όμως να αποδειχθεί ότι είναι δικές του. Αλλ’ ακόμη κι αν μπορούσε αυτό να αποδειχθεί, «ὁ Λέων ὁ Σοφὸς δὲν ἦταν οὔτε ἐκκλησιαστικὴ αὐθεντία οὔτε ἁγία μορφή. Ἀντιθέτως, μὲ τὰ πολλά του σκάνδαλα καὶ ἰδιαιτέρως τὸν τέταρτον γάμον του ἐδημιούργησε τεράστιον σάλον καὶ ἐκκλησιαστικὸν ζήτημα, ὥστε ὁ μὲν τελέσας τὸν γάμον ἱερεὺς νὰ καθαιρεθῇ, ὁ δὲ Λέων νὰ ἀφορισθῇ ὑπὸ τοῦ Πατριάρχουν Νικολάου τοῦ Μυστικοῦ». 2. ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ Επίσης, σε ό,τι αφορά τις προφητείες του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από στόμα σε στόμα, ο συγγραφέας εικάζει ότι «τινὲς ἐξ αὐτῶν δύνανται νὰ θεωρηθοῦν παρείσακτοι», εστιάζει δε την προσοχή του σε εκείνη που κάνει λόγο περί επανόδου των Τούρκων εις την Ελλάδα έως τα Εξαμίλια και περί καταδιώξεως τούτων έως την Κόκκινη Μηλιά. Σύμφωνα με αυτήν την προφητεία, από τους Τούρκους το ένα τρίτον πανικόβλητον θα πιστεύσει στον Χριστό και θα σπεύσει να βαπτισθεί, έτερον τρίτον θα σφαγιασθεί και τέλος το άλλο εν τρίτον θα καταφύγει στα βάθη της Αραβίας. Ο μακαριστός γέροντας αμφισβητεί την γνησιότητα αυτής της προφητείας «ὄχι μόνον διότι φαίνεται τερατώδης, ἀλλὰ καὶ διότι ἀναφέρει αὐτὴν 1.400 περίπου ἔτη πρὸ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ὁ Ψευδομεθόδιος. Ἐπίσης γεννᾶται τὸ ἐρώτημα ἂν τὴν ἐπανέλαβεν ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἢ τὴν προσέθεσαν εἰς τὰς γνησίους προφητείας του μεταγενεστέρως ὡς δῆθεν ἰδικήν του. Ἐκτὸς τούτου, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς, προκειμένου περὶ Τούρκων ὡμίλει συνεσκιασμένως καὶ αἰνιγματωδὼς λὄγω τοῦ κινδύνου. Πῶς εἰς τὴν προφητείαν αὐτὴν ὡμίλησε τόσον καθαρῶς καὶ διὰ τόσον κακὸν εἰς βάρος τῶν Τούρκων;». 3. ΠΟΙΑ Η ΠΛΕΟΝ ΣΟΒΑΡΑ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ; Μετά ταύτα τίθεται από τον συγγραφέα το κρίσιμο ερώτημα: «Ποῖα εἶναι πλέον σοβαρὰ προφητεία; Αὐτή, ἡ ὁποία προβλέπει κατὰ τὸν αἰῶνα αὐτὸν τὴν γενικὴν ἀποστασίαν καὶ τὸν ἐρχομὸν τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ ἐν συνεχείᾳ τὴν Παρουσίαν τοῦ Κυρίου; Ἢ ὅλαι αἱ ἄλλαι, αἱ ὁποῖαι ὅλως ἀντιθέτως προφητεύουν πολέμους καὶ μόνον πολέμους καὶ κατόπιν θαυματουργικὴν ἀλλαγὴν τοῦ κόσμου καὶ ἁγιοποίησιν τοῦ πλανήτου τῇ ἐπεμβάσει τοῦ Κυρίου μὲ εὐτυχῆ Ἑλληνικὴν Χριστιανικὴν βασιλείαν καὶ κοινωνίαν;». Ο συγγραφέας τάσσεται ρητώς υπέρ της πρώτης εκδοχής και απορρίπτει μετά βδελυγμίας την δεύτερη, η οποία διαστρέφει το ευαγγέλιο, εφόσον στην ουσία προϋποθέτει (ενάντια σε όσα μας παραδίδονται μέσω της Καινής Διαθήκης) μία ακόμη επεμβατική παρουσία του Κυρίου. Έτσι, όμως, η Δευτέρα Παρουσία από Δευτέρα γίνεται Τρίτη! Με τα λόγια του μακαριστού αρχιμανδρίτου Αρσενίου Κομπούγια: «Μὲ ἕναν λόγο, μᾶς λέγουν ὅτι μετὰ τὴν χιλιετίαν, ὁ σωματικῶς ἐλθὼν εἰς τὴν γῆν Κύριος, θὰ ἀνέλθη πάλιν εἰς τοῦ οὐρανοὺς καὶ θὰ παραδώση ἐκ νέου τὴν γῆν μὲ τοὺς δυστυχισμένους κατοίκους τῆς διὰ μερικὰς χιλιετίας, πάλιν εἰς τὴν ἐξουσίαν τοῦ σατανᾶ, διὰ νὰ πλανήση καὶ σοδομοποιήση τὸν κόσμον καὶ μετὰ θὰ ξανακατέλθη εἰς τὴν γῆν διὰ τρίτην φοράν... διὰ νὰ κρίνη τὸν κόσμον καὶ συγχρόνως ἐγκαταστήση τὴν αἰωνίαν Βασιλείαν Του. Ἀλλὰ ποῦ, εἰς τὴν γῆν ἢ εἰς τοὺς οὐρανούς; Κύριε ἐλέησον! Πλήρης θαλασσοποίησις καὶ διαστορφὴ τοῦ σατανᾶ!». Πολύ σημαντική είναι η παρατήρηση που κάνει ο συγγραφέας στην αρχή του Β΄ Μέρους του βιβλίου του σχετικά με το ότι μια ενδεχόμενη μεσοβασιλεία που θα επακολουθήσει μετά την πραγματοποίηση ενός μεγάλου πολέμου, εξαιτίας του οποίου η ανθρωπότητα θα μετανοήσει, δεν είναι πειστική με βάση τα διδάγματα της Ιστορίας: «ἡ ἱστορία δεικνύει ὅτι μετὰ ἀπὸ κάποιαν τρομακτικὴν τιμωρίαν οἱ ἄνθρωποι δὲν μετανοοῦν, ἀλλὰ μᾶλλον ἐξαχρειώνονται καὶ γίνονται χειρότεροι. “Οὐ μετενόησαν”, λέγει ἡ Ἀποκάλυψις. Πόσοι μετενόησαν ἀπὸ τοπικὰς ἢ γενικὰς καταστροφάς; Πόσοι μετενόησαν ἢ ἀναγεννήθησαν ἐν Χριστῷ ἀπὸ τὸν πρῶτον Παγκόσμιον Πόλεμον; Πόσοι ἀπὸ τὸν φοβερώτερον δεύτερον τοιοῦτον μὲ τὰ πάμπολλα ἑκατομμύρια νεκρῶν; Ἔχομεν παραδείγματα ὅτι ἀπὸ τιμωρίας ἀνεγεννήθη ποτὲ γενικῶς ἡ ἀνθρωπότης; Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀποκαλύπτει εἰς τὴν Ἀποκάλυψιν τὸ μέλλον τοῦ κόσμου, τὰς τιμωρίας τοῦ Κυρίου καὶ τὰ ἀποτελέσματα τῶν τιμωρῶν ἀπὸ τὰς ἑπτὰ πληγὰς τοῦ θυμοῦ τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἐξέχεαν οἱ ἄγγελοι μίαν κατόπιν τῆς ἄλλης καὶ μὲ τὴν τελευταίαν κατεστράφη ὁ πλανήτης τελείως. Τονίζει δὲ κατ’ ἐπανάληψιν τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ὅτι, παρὰ τὰς πληγάς, οἱ ἄνθρωποι “οὐ μετενόησαν”, ἀλλὰ καὶ “ἐβλασφήμησαν τὸν Θεὸν” (Ἀποκάλ. ιστ΄, 9, 11, 21)». Β. ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗΣ ΣΥΝΤΕΛΕΙΑΣ Ο π. Αρσένιος απαριθμεί τα σημεία της επικείμενης συντέλειας του κόσμου, τα οποία αναφέρονται μεν στην Αγία Γραφή, πλην όμως παρέρχονται τελείως απαρατήρητα: «Πρῶτον, ἡ ἵδρυσις τοῦ Ἑβραϊκοῦ Κράτους καὶ ἡ κατάληψις ὑπὸ τῶν Ἑβραίων τῆς Ἱερουσαλήμ. Δεύτερον, ἡ γενικὴ ἀποστασία. Τρίτον, ἡ καταπληκτικὴ πλήθυνσις τῆς γνώσεως μὲ τὰς τρομακτικὰς ἐπιστημονικὰς ἐφευρέσεις καὶ κατακτήσεις. Τέταρτον, σημεῖα ἐν οὐρανῷ καὶ ἄστροις. Πέμπτον, ἡ ἐπικειμένη ἀνοικοδόμησις τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος. Ἕκτον, ἡ ἐπικειμένη ἐμφάνισις τοῦ ἀντιχρίστου καὶ ψευδομεσσίου τῶν Ἑβραίων, ποὺ περιμένουν ἐναγωνίως (σύμφωνα με τον προφήτη Δανιήλ, η εμφάνιση του Αντιχρίστου θα συμβεί κατά την εποχή όπου θα κρατούν τις τύχες της ανθρωπότητας δύο μεγάλα κράτη, που δεν κατονομάζονται από τον προφήτη, ωστόσο αναφέρονται από αυτόν αορίστως ως το κράτος του Νότου και το κράτος του Βορρά (Δαν. ια΄ 11-15, 20-15)· ο συγγραφέας συμπληρώνει: «πιθανόν να είναι η Αμερική και η Ρωσσία»). Με δεδομένη την πρόσφατη θέσπιση του γάμου των ομοφυλοφίλων από την Ελλάδα, αλλά και την ήδη προ πολλών ετών αποχριστιανοποίηση των ταυτοτήτων, είναι πολυ σημαντική η ακόλουθη πρόβλεψη του συγγραφέως: «Ὁ Ἀντίχριστος φαίνεται ἐκ τῆς Ε.Ο.Κ. ἴσως ξεκινήση καὶ προβληθῇ καὶ τελικῶς θὰ ἐγκατασταθῇ εἰς τὸ Ἰσραὴλ ὡς παγκόσμιος κυβερνήτης. Τὸ ὅτι ἡ Ε.Ο.Κ. εἶναι σατανοκίνητος, φαίνεται ἀπὸ τὰς πιέσεις ἐπὶ τῆς Ἑλλάδος, διὰ τὴν ἀναγνώρισιν τῆς ὁμοφυλοφιλίας, τῆς μοιχείας, τῶν ἐκτρώσεων, τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν χιλιαστῶν τῆς ἐνόπλου θητείας, τοῦ αὐτομάτου διαζυγίου, τῆς ἀπαλείψεως ἀπὸ τὰς ταυτότητας τῆς λέξεως “Ὀρθόδοξος Χριστιανός”. Καὶ τὶς οἵδε πόσα ἕπονται ἀργότερα». Καὶ ἕβδομον, ἡ ἄγνοια, ἡ ἀδιαφορία καὶ ὁ ὕπνος τῆς ραθυμίας, ποὺ ἔχει σήμερον καὶ θὰ ἔχη περισσότερον αὔριον ὁ κόσμος. Ἐκ τῆς σημερινῆς καταστάσεως συμπεραίνομεν πῶς θὰ εἶναι αὔριον ὁ κόσμος (Ματθ. δ΄ 38-39)». Με γνώμονα την καθοδηγητική ρήση του Ευαγγελίου ότι «τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ (Ἰωάν. 3, 8)», ο γέρων Αρσένιος μνημονεύει ενδεικτικώς εκτιμήσεις που έχουν γίνει από ποικίλες πλευρές, π.χ. από συγγραφείς, ερευνητές, αρχαιολόγους, σκηνοθέτες κ.λπ., οι οποίοι συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η συντέλεια του κόσμου τοποθετείται χονδρικώς στην αρχή της τρίτης χιλιετίας, δηλ. λίγο πριν ή μετά το έτος 2.000 μ.Χ. Από τα ως άνω επτά απαριθμούμενα σημεία, θα μεταφέρουμε εδώ τα κρισιμότερα χωρία που αφορούν το δεύτερο και το τρίτο σημείο, δηλ. την γενική πρωτοφανή αποστασία (βλ. ακολούθως υπό 1.) και την καταπληκτική πλήθυνση της γνώσεως (βλ. κατωτέρω υπό 2.). 1. ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΦΑΝΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΙΑ Όταν θα είναι η ώρα της εμφανίσεως του Αντιχρίστου, ο π. Αρσένιος επισημαίνει ότι: «θὰ ἐπικρατοῦν ἐν τῷ κόσμῳ ἀναρχικαὶ Δημοκρατίαι, ἀπιστία καὶ ἀθεΐα. Καὶ ἤδη μίαν τοιαύτην πρωτοφανῆ ἀναρχίαν καὶ ἀποστασίαν παρατηροῦμεν σήμερον, ἡ ὁποία δὲν ἔχει ὁμοιότητα μὲ καμμίαν προηγουμένην ἐποχήν, πλὴν τοῦ προκατακλυσμιαίου κόσμου καὶ τῆς ἐποχῆς των Σοδόμων. Ὠργανωμένη ἀπιστία καὶ ἀθεΐα, πρωτοφανὴς εἰς τὰ χρονικὰ ἀναισχυντία καὶ ἐξαχρείωσις εἰς ἀπίστευτον βαθμόν. Καταρράκωσις καὶ ἐξευτελισμὸς τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου ἄνευ προηγουμένου, ὁλοσχερὴς φυγάδευσις τῆς αἰδοῦς. Ὠργανωμένον τὸ κακόν, προβαλλόμενον ἄνευ ὅρων καὶ ὁρίων. Καὶ ζωηρὰ ἐπάνοδος τῶν Σοδομιτικῶν ἐπαισχύντων ἁμαρτημάτων εἰς ὅλον τὸν κόσμον, ἰδίως ἐν Ἀγγλίᾳ, Αὐστραλία, Σουηδία, ὅπου ἡ ὁμοφυλοφιλία ἀνεγνωρίσθη ὑπὸ τοῦ Κράτους ὡς νόμιμος καὶ αἱ Ἐκκλησίαι τοῦ τόπου προβαίνουν εἰς τέλεσιν γάμων ὁμοφυλοφίλων διὰ ἱερέων καὶ ἀρχιερέων! Ἀκόμη γάμους τελουμένους ὑπὸ ἱερέων ἔχομεν καὶ μεταξὺ γυμνιστών, μὲ ὀλόγμυνον ἐμφάνισιιν ἐνώπιον τοῦ ἱερέως. Ἐπίσης τόσον ὁ κινηματογράφος ὅσο καὶ τὸ θέατρον εἰς ὅλον τὸν κόσμον, καὶ τελευταίως ἐν Ἑλλάδι, ἀπετόλμησαν, καὶ ἤδη ἔγινε καθεστὼς τῇ ἐνόχῳ ἀνοχὴ τόσον τοῦ Κράτους ὅσον καὶ τῆς Ἐκκλησίας, νὰ προβάλλουν ἐνώπιον χιλιάδων λαοῦ ἐλεεινὰ ἔργα μὲ ὁλογύμνους πορνικὰς σκηνάς, ἀκόμη καὶ μὲ ὁλογύμνους σοδομιτικὰς τοιαύτας, ἄνευ οὐδενὸς καλύμματος! Ὄχι δὲ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ καὶ ἐπαίσχυντοι σκηναὶ γυναικῶν μετὰ ζώων προβάλλονται εἰς τὰς ἡμέρας μας! Περαιτέρω, εἰς ὅλα αὐτὰ προστίθενται καὶ πολλὰ ἄλλα εἰς τὸν θρησκευτικὸν καὶ Ἐκκλησιαστικὸν τομέα. Ἐκτὸς τῆς ὠργανωμένης ἀπιστίας καὶ ἀθεΐας ἔχομεν τὴν τρομακτικὴν ἐξάπλωσιν τῶν αἱρέσεων, τὴν συνεχῆ ἵδρυσιν νέων χριστιανικῶν ὁμολογιῶν, τὴν τρομακτικὴν ἐξάπλωσιν τῆς χειροτέρας ἀρετικὴς μορφῆς, τῶν ἀντιχρίστων Χιλιαστῶν. Ἐπίσης, ἔχομεν τὴν ὕπουλον ὀργάνωσιν τῆς Μασωνίας, τὸν Οἰκουμενισμόν, τὸν ὁδοστρωτῆρα πασῶν των θρησκειῶν, καὶ ἰδίως τῆς Ὀρθοδοξίας μας, ὁ ὁποῖος εὐσχήμως ἰσοπεδώνει τὰς θρησκευτικὰς διαφορᾶς καὶ τὰ δόγματα, ὡς καὶ τὴν ἵδρυσιν θρησκείας τοῦ Σατανᾶ, μὲ πολλὰ ἐατομμύρια ὀπαδούς, σατανιστάς, ἰδίως εἰς τὴν Ἀγγλίαν, ὅπου ἀριθμεῖ περὶ τὰ δέκα ἑκατομμύρια ὀπαδούς, μὲ μυστήρια, τελετάς, λειτουργίας πρὸς δόξαν τοῦ Σατανᾶ! Τὸ πῶς λατρεύεται εἰς τοὺς ναούς των ὁ Σατανᾶς δὲν περιγράφεται. Φοβερόν ἀκόμη καὶ εἰς τὴν σκέψιν!». 2. ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΣΙΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ Ένα ακόμη μεγάλο σημείο της επικείμενης συντέλειας του κόσμου είναι η καταπληκτική πλήθυνσις της γνώσεως. Γράφει ο μακαριστός Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κομπούγιας, βοηθώντας μας να συνειδητοποιήσουμε αφ’ ενός ότι όσοι αναμασούν την καραμέλα της προόδου, στην πραγματικότητα συγκαλύπτουν την πορεία προς τον όλεθρο, την οποία ακολουθεί σαν υπνωτισμένη ολόκληρη η ανθρωπότητα, όντας εγκλωβισμένη μέσα στα δίχτυα του ανάποδου κόσμου, αφ’ ετέρου ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία όσον ούπω θα γνωρίζει τα πάντα, αποτελεί το άκρον άωτον της προφητείας σχετικά με την καταπληκτική πλήθυνση της γνώσεως: «Ἡ τρομακτικὴ πληθυνσις τῆς γνώσεως, αἱ καταπληκτικαὶ ἐφευρέσεις καὶ ἀνακαλύψεις, δὲν εἶναι εἰς τὴν οὐσίαν ἁπλῶς ἐξέλιξις καὶ πρόοδος, εἶναι σημεῖον τῶν καιρῶν προφητευόμενον πεντακόσια ἔτη καὶ πλέον πρὸ Χριστοῦ ὑπὸ τοῦ προφήτου Δανιήλ, εἶναι σημεῖον τῆς συντελείας, ὡς ὁ ἴδιος ὁ προφήτης λέγει: “Καὶ σύ, Δανιήλ, ἔμφραξον τοὺς λόγους καὶ σφράγισον τὸ βιβλίον ἕως καιροῦ συντελείας, ἕως διδαχθῶσι πολλοὶ καὶ πληθυνθῇ ἡ γνῶσις” (ἰβ΄ 4)». Τὸ δὲ Ἑβραϊκὸν κείμενον λέγει: “Τότε πολλοὶ θέλουσι περιτρέχει καὶ ἡ γνῶσις θέλει πληθυνθῇ”. Τὸ πρῶτον εἶναι πλέον αὐτοερμήνευτον. Μὲ τὴν μεγάλην ἐπιστημονικὴν πρόοδον τῆς ἀνθρωπότητος, τὰς θαυμαστὰς ἐφευρέσεις, ὄντως ἐπληθύνθη σφόδρα ἡ γνῶσις. Ἀλλὰ καὶ τὸ δεύτερον, τὸ “περιτρέχεν”, εἶναι χαρακτηριστικόν. Σήμερον μὲ τὰ τόσον εὔκολα ταξίδια, μὲ τὰ ταχύτατα μέσα ἐπικοινωνίας, αὐτοκίνητα, ἀεροπλάνα, πυραύλους καὶ δορυφόρους, μὲ τὴν ἀδιάκοπον καὶ συνεχῆ ταχυτάτην μετακίνησιν ἀτόμων καὶ ὁμάδων ἀπὸ τὸ ἐν μέρος τοῦ κόσμου εἰς τὸ ἄλλο, τὰς ἐκδρομὰς καὶ τὸν τουρισμόν, οἱ ἄνθρωποι “περιτρέχουν”. Ἑπομένως, φαινόμενα καὶ σημεῖα λίαν ἀνησυχητικὰ δέον νὰ θεωροῦνται ὅλαι αἱ τεράστιαι, τρομακτικαὶ καὶ μυστηριώδεις ἐπιστημονικαὶ ἀνακαλύψεις καὶ ἐφευρέσεις εἰς ἀπίστευτον βαθμόν, ὡς καὶ αἱ μελλοντικαὶ πλέον ἀπίθανοι τοιαῦται, καὶ γενικώτερον ἡ πλήθυνσις τῆς γνώσεως καὶ ἀνθρωπίνης σοφίας, γνώσεως καὶ σοφίας ἄνευ Θεοῦ. Συγχρόνως, ἡ ἀπογοητευτικὴ ἠθικὴ κατάπτωσις καὶ ἀποκτήνωσις ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητος, ἡ ὁποία ἕρπει εἰς τὰ βρωμερὰ πάθη καὶ κατώτερα ἔνστικτα, ἡ σύγχυσις καὶ ἀναρχία τῶν πάντων καὶ εἰς πάντα, ἡ θεοποίησις τῆς ἐπιστήμης, ὡς καὶ ἀχρείων ὑποκειμένων, ἀνηθίκων ἀνθρώπων καὶ ἀθέων συγγραφέων, ὁ φανερὸς πόλεμος ἐναντίον τοῦ Κυρίου, ἡ ὠργανωμένη ἀθεΐα, ὡς καὶ ἡ οὐρανομήκης ἀντίθεσις ἐπιστημονικῆς προόδου τοῦ σοφοῦ ἀνθρώπου, ποὺ ἀπὸ τὸ ἐν μέρος κατώρθωσε νὰ περιπολεύη τοὺς οὐρανοὺς καὶ νὰ ἐπισκέπτεται πλανήτας καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος ἐμφανίζεται ἀποκτηνωμένος ἀπὸ τὰ κατώτερα, ἰδίως σοδομιτικά, πάθη, ἕρπων ὡς βρωμερὸς σκώληξ ἐπὶ τῆς γῆς, ἐλεεινὸν θέαμα κατευξευτελίσεως τῆς ἀνθρωπίνης προσωπικότητος. Ὅλα αὐτὰ ἀποτελοῦν τὴν ἀξιοθρήνητον καὶ θλιβερὰν εἰκόνα τοῦ σημερινοῦ σοφοῦ μέν , ἀλλ’ ἐν ἠθικῇ καὶ θρησκευτικὴ παρακμὴ καὶ ἄνευ Θεοῦ ἀνθρώπου. Συγχρόνως, ἀποτελοῦν ἰσχυρὸν ἀποδεικτικὸν ὅτι εὑρισκόμεθα πρὸ ἱστορικῶν καιρῶν καὶ στιγμῶν, ἴσως πρὸ τοῦ τέλους τοῦ κόσμου». «Ἐντεῦθεν ἡ αὔξησις καὶ πλήθυνσις τῆς γνώσεως δὲν εἶναι σημεῖον προόδου, ἀλλὰ λόγῳ κακῆς χρήσεως εἶναι σημεῖον παρακμῆς τοῦ κόσμου, μὲ φυσικὸν ἀποτέλεσμα τὸ φρικτὸν τέλος του, ποὺ θὰ γίνη μὲ ἐπισφράγισμα τὴν Παρουσίαν τοῦ Κυρίου. Ὁ κόσμος σήμερον ἐπιστημονικῶς πετᾶ εἰς τὰ ὕψη, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἠθικῶς ἕρπει εἰς τὰ βρωμερώτερα πάθη, ὁδηγεῖται εἰς τὴν καταστροφὴν καὶ τὸν ἀφανισμόν. Κατὰ τὴν χαρακτηριστικὴν λαϊκὴν παροιμίαν, “ὅταν τὸ μυρμήγκι βγάζη φτερά, χάνεται”...». Αξίζει να σημειωθεί ότι στο βιβλίο του 1962, το οποίο αποτέλεσε τον προάγγελο του βιβλίου του 1978, ο χαρισματικός γέρων Αρσένιος Κομπούγιας αναφερόταν στο σημείο της πλήθυνσης της (αλαζονικής) γνώσεως με τα εξής λόγια: «Οἱ ἄνθρωποι σήμερον μὲ τὰ πτερὰ τῆς γνώσεως καὶ τῆς Ἐπιστήμης ζητοῦν νὰ θέσουν τοὺς θρόνους των ὑπεράνω τῶν νεφῶν τοῦ οὐρανοῦ. Ὄχι πλέον μὲ πύργον Βαβέλ, ἀλλὰ μὲ διαπλανητικὰ μηχανήματα, μὲ τὴν ἰλιγγιώδη καὶ ἀσύλληπτον ταχύτητα ποὺ ἐπιτυγχάνουν, κρούουν ἀλαζονικῶς τὰς πύλας τοῦ οὐρανοῦ, λησμονοῦντες τὰ θεόπνευστα λόγια “οἱ οὐρανοὶ τῶν Οὐρανῶν τῷ Κυρίω, τὴν δὲ γῆν ἔδωκε τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων” (Ψαλμός 113, 24)». IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το μικρό αυτό βιβλιαράκι του μακαριστού Αρχιμανδρίτου Αρσενίου Κομπούγια είναι εξαιρετικά επωφελές για την αποκωδικοποίηση του στίγματος που εκπέμπει το παγκόσμιο «πλοίο των τρελών», στο πηδάλιο του οποίου έχουν στρογγυλοκαθίσει εναλλασσόμενοι ψυχοπαθείς-δαιμονισμένοι πλοίαρχοι προερχόμενοι από ευάριθμα τζάκια μιας αντίχριστης υπερεθνικής ελίτ. Οδηγούν το πλοίο κατ’ ευθείαν πάνω στα βράχια, την ώρα που το μεν πλήρωμα υπηρετεί την ομάδα των πλοιάρχων με τυφλή αφοσίωση, το δε επιβατικό κοινό συμπεριφέρεται με περισσή αδιαφορία για την λοξοδρομημένη πορεία που ακολουθεί αυτό το πλοίο. Αν παρατηρούσε με στοιχειώδη προσοχή όσα συμβαίνουν εντός και εκτός αυτού, θα μπορούσε πανεύκολα να υποπτευθεί ότι αυτό το ταξίδι είναι μάλλον το τελευταίο. Τα λόγια του συγγραφέως, τα οποία γράφτηκαν πριν από 41 χρόνια είναι συγκλονιστικά επίκαιρα: «Ὁ κόσμος, παρὰ τὰ τρομακτικὰ καὶ περίεργα σημεῖα, τὴν μεγάλη θλῖψιν, τὴν πρωτοφανῆ ἀνησυχίαν καὶ τὰ μεγάλας ἀλλεπαλλήλους καταστροφὰς ἐπὶ τοῦ πλανήτου, ποὺ περιγράφει ἡ ἀποκάλυψις, θὰ μένη ἀδιάφορος καὶ ἀσυγκίνητος, καὶ θὰ θεωρῇ τὰ πάντα φυσικὰ καὶ τυχαῖα φαινόμενα. […] Οὕτω ὁ Πλάνος θὰ κάμη τὴν ἐμφάνισίν του φυσιολογικῶς καὶ ἀνυπόπτως! Καὶ ἐπειδὴ θὰ εἶναι ἰσχυρὸς καὶ πανέξυπνος πολιτικὸς καὶ ἀρχηγὸς Κράτους (τοῦ Ἰσραήλ), δὲν θὰ δώση σημασίαν ὁ κόσμος καὶ προσοχήν, μήπως ὁ τοιοῦτος εἶναι ὁ Ἀντίχριστος. Ὄχι μόνον δὲν θὰ τὸν προσέξη ὁ κόσμος, ἀλλὰ θὰ ξετρελλαθοῦν μαζί του ὅλοι, ἰδίως ἡ νεότης τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. […] Ὅπως ὁ κόσμος τὶς ἡμέρες τοῦ Νῶε, παρ’ ὅτι ἔβλεπον σημεῖα προειδοποιητικὰ τῆς καταστροφῆς, παρ’ ὅτι ἔβλεπον τὸν Νῶε, ποὺ κατεσκεύαζεν ἐπὶ 120 ἔτη τὴν κιβωτόν, καὶ τὸν ἤκουον νὰ βεβαιώνη ὅτι ὁ κόσμος θὰ καταστραφῆ, αὐτοὶ τὸν “χαβᾶ τους”, τὰ γλέντια τους, τὰ μεθύσια τους, τοὺς χορούς, τὰς διασκεδάσεις, τὰ ξενύχτια τους, τοὺς γάμους καὶ τὰ συμπόσιά τους. Εἶχον μεσάνυχτα ἢ, μάλλον, δὲν ἤθελαν διόλου νὰ ἀκούσουν περὶ καταστροφῆς καὶ περὶ μετανοίας, ἀλλὰ περιεγέλων τοὺς διαγγελεὶς τοῦ μελλοντικοῦ κακοῦ καὶ τοὺς περιέπαιζον ὡς θρησκολήπτους καὶ ἀνοήτους! Οὕτως ἀκριβῶς θὰ συμβῇ καὶ εἰς τὴν ἐποχὴν τῆς παρουσίας τοῦ Ἀντιχρίστου καὶ τῶν προδρόμων τῆς Δευτέρας Παρουσίας προφητῶν ἠλία καὶ Ἐνώχ, κατὰ τὸ τέλος τοῦ κόσμου. Τότε ὅλος ὁ κόσμος θὰ ζῇ ἀμέριμνος καὶ ἥσυχος, βυθισμένος εἰς γλέντια καὶ διασκεδάσεις καὶ χοροὺς καὶ κινηματογράφους, εἰς ποδόσφαιρα καὶ θέατρα μὲ παραστάσεις ὁλογύμνων σαρκῶν, εἰς τὰ γυμνὰ μικρὰ μπάνια, εἰς τὴν χλιδὴν καὶ τὸν πλουτισμόν, εἰς τὴν κομματικὴν πολιτικήν, εἰς τὴν ἀδιαφορίαν διὰ τὴν ψυχήν, τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν ἀθεΐαν, καὶ τὴν πανεσξουαλικὴν καὶ σοδομιτικὴν παραφροσύνην, ὅπως καὶ τώρα ζῇ. Δι’ αὐτὸ “ὡς παγὶς ἐπελεύσεται ἐπὶ πάντας τοὺς καθημένους ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς” (Λουκ. κα΄ 35)». Από τα παραπάνω αποσπάσματα είναι εύλογο να αντλήσει κανείς το συμπέρασμα ότι πρέπει να βρισκόμαστε πολύ κοντά στην τελική φάση των Εσχάτων Καιρών. Αν από το 1978 ο Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κομπούγιας έβλεπε ότι κοντοζυγώνει η ώρα της εμφάνισης του Αντιχρίστου, τότε τι θα έλεγε αν ζούσε σήμερα που στην Ελλάδα γίνονται Σόδομα και Γόμορρα σε τακτική βάση με παρελάσεις ΛΟΑΤΚΙ, θέσπιση του γάμου των ομοφυλοφίλων αλλά και εργαλειοποίηση της Τέχνης ως όπλου κατά του Χριστού, το οποίο εν έτει 2025 ενεργοποιήθηκε τόσο ξεδιάντροπα μέσα στον χώρο της Εθνικής Πινακοθήκης; ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Εν έτει 1995, ο μακαριστός γέρων Αρσένιος είχε αναφερθεί και στις ηλεκτρονικές ταυτότητες (ως προθάλαμο του χαράγματος, της οργανικής αριθμοποίησης του ανθρώπου), μιλώντας από την Μονή της Παναγίας Γοργοεπηκόου Ναυπάκτου σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην Μαρία Δουράκη. Βλ. το βίντεο που ακολουθεί στα λεπτά: 32:02-38.40. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Για μια αναλυτική παρουσίαση των πονημάτων του μακαριστού γέροντος Αρσενίου Κομπούγια βλ. Αλέξιο Π. Παναγόπουλο, Ηθική – Εσχατολογία – Προφητολογία κατά τον γέροντα Αρσένιο (1918-2008), Βίος, έργα και λόγοι, Αθήνα 2010

...